بررسی خصوصیات فیلوژنتیکی جمعیت های زنبور عسل ایرانی (Apis mellifera meda) با استفاده از ژن ND۲ میتوکندریایی

برای شناسایی خصوصیات فیلوژنتیکی جمعیت های زنبور عسل، نمونه­ برداری از تمام ۳۱ استان­ ایران در بهار و تابستان سال ۱۳۹۴ انجام شد. بررسی فیلوژنتیکی زنبورهای عسل بر اساس ژن ND۲  دی ان ای میتوکندریایی انجام شد. همچنین، نواحی بین ژنی واقع در بین ژن های ND۲ و COI در جمعیت های مختلف زنبور عسل  مقایسه شدند. پس از توالی­ یابی و هم ترازی ژن مورد نظر، جمعیت های مختلف جمع آوری شده با نرم افزارهایMrBayes ۳.۲ و PAUP ۴.۰ b۱۰ آنالیز شدند. مقایسه بین توالی های بخشی از ژن ND۲ نشان داد که بین جمعیت های زنبورعسل ایرانی (A.m.meda)، هشت تفاوت نوکلئوتیدی وجود دارد. پس از رسم درخت فیلوژنی، جمعیت های زنبورعسل ایرانی (A.m.meda) در چهار گروه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که علاوه بر اینکه نمونه های آذربایجان شرقی و یزد از بقیه جمعیت های زنبورعسل جدا شدند، این دو جمعیت دارای بلندترین ناحیه بین ژنی (ITS۲ با ۷۰ نوکلئوتید) بودند. همچنین، جمعیت های چهارمحال و بختیاری، تهران، سیستان و بلوچستان، مازندران، لرستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی، ایلام، گلستان و قزوین که در یک گروه قرار گرفته بودند، تمامی دارای طول ITS۲ ۶۲ جفت باز بودند. ITS۲ به طور میانگین دارای تعداد نوکلئوتید بیش­تری نسبت به ITS۱ و ITS۳ بود (۵۹ تا ۷۰ نوکلئوتید). تمام توالی های مورد بررسی ITS۱ به جز زیرگونه syriaca دارای ۲۰ نوکلئوتید بودند. کم­ترین طول ناحیه بین ژنی مربوط به ITS۳ بود که از دو نوکلئوتید (A و T) تشکیل شده بود. نمونه­ های مربوط به اردبیل، زنجان و کرمان نیز با ساپورت ۹۱ در یک گروه قرار گرفتند. همچنین نمونه­ های مربوط به البرز، خراسان شمالی، خراسان رضوی، اصفهان، شیراز، سمنان، مرکزی، خوزستان، هرمزگان، همدان، قم، بوشهر و آذربایجان غربی در یک گروه قرار گرفتند. بررسی مقایسه ی جمعیت های نمونه برداری شده، به روش دو پارامتری کیمورا نشان داد که هیچ گونه تفاوت نوکلئوتیدی بین نمونه های جمع آوری شده از گیلان با زیرگونه کارنیکا (A.m.carnica) وجود نداشت. بنابراین، نمونه های جمع آوری شده از گیلان جزء زیرگونه A.m.meda نبودند و با بررسی های انجام گرفته در زیرگونه کارنیکا قرار گرفتند. زنبورعسل کارنیکا بومی ایران نیست؛ بنابراین، ملکه های این زیرگونه زنبور عسل توسط برخی از زنبورداران به صورت غیرقانونی وارد کشور شده است. زیرگونه ­های A.m.intermissa و A.m.scutellata بیش­ترین فاصله ژنتیکی (۰۱/۰) را با نمونه ­های جمع­ آوری شده از ایران داشتند. مقایسه نمونه های البرز،  شیراز، سمنان، مرکزی، خوزستان، هرمزگان، همدان، قم، بوشهر و آذربایجان غربی نشان داد که هیچ گونه تفاوت ژنتیکی بین این نمونه ها وجود ندارد. همچنین درخت فیلوژنی نشان داد که ژن ND۲ توانایی تفکیک زیرگونه های syriaca، intermissa، scutellata و mellifera را از زیرگونه های carnica و meda دارد. زیرگونه زنبور عسل ایتالیایی (A.m.ligustica) با یک جایگزین C→T از زیرگونه زنبورعسل کارنیکا (A.m.carnica) متفاوت بود.    

کلیدواژه ها:

Apis mellifera meda ، Honeybee ، Population ، ND۲ gene ، زنبورعسل ، خصوصیات ژنتیکی ، میتوکندری ، ژن ND۲