مدل سازی معادلات ساختاری سازه های ژنتیکی پنهان تولیدی، تولید مثلی و ماندگاری در گاوهای هلشتاین ایران

     در مدل­سازی معادلات ساختاری، امکان ایجاد متغیرهای پنهان وجود دارد و این متغیرها به طور مستقیم توسط پژوهشگر قابل اندازه­ گیری نیستند. هدف از این پژوهش مدل سازی معادلات ساختاری سازه های ژنتیکی پنهان تولیدی، تولید مثلی و ماندگاری گاوهای شیری هلشتاین ایران با استفاده از ارزش ارثی صفات تشکیل ­­دهنده این سازه ها بود. بر این اساس، ارزش ارثی صفات سن اولین زایش، فاصله زایش و روزهای باز تشکیل­ دهنده سازه ژنتیکی پنهان تولید مثلی؛ صفات تولید شیر، چربی و پروتئین تصحیح شده تشکیل­­ دهنده سازه ژنتیکی پنهان تولیدی و صفات طول عمر در گله و طول عمر تولیدی، تشکیل­­ دهنده سازه ژنتیکی پنهان ماندگاری بودند. برآورد مدل حیوانی تک صفتی و چند صفتی مولفه های واریانس ژنتیکی، ارزش های ارثی هر یک از صفات ذکر شده در بالا با استفاده از روش بیزی و با نرم افزار GIBBS۳F۹۰ انجام شد. برای این منظور تعداد ۵۰۰۰۰۰ دور به اجرادر آمد که ۵۰۰۰۰ نمونه ابتدایی به عنوان دوره های سوخته از تجزیه و تحلیل حذف شد. در ادامه با استفاده از روش واریانس محور و با استفاده از نرم افزار SMARTPLS، ۴ مدل مفهومی از مدل‎سازی معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از ارزش ارثی صفات یاد شده ایجاد شد. با استفاده از مدل تک صفتی وراثت­ پذیری صفات تولید شیر، تولید جربی، تولید پروتئین، سن نخستین زایش، فاصله زایش، روزهای باز، طول عمر در گله و طول عمر تولیدی به ترتیب ۰/۳۶، ۰/۵۵، ۰/۵۶، ۰/۲۵، ۰/۲۴، ۰/۰۷، ۰/۰۷ و ۰/۰۱۱ و با استفاده از مدل چند صفتی این مقادیر به ترتیب ۰/۲۱، ۰/۵۲، ۰/۴۲، ۰/۴۸، ۰/۳۸، ۰/۰۸، ۰/۷۴ و ۰/۵۱ برآورد شدند. همبستگی ژنتیکی برآورد شده بین صفات از ۰/۸۷- (تولید شیر-تولید چربی) تا ۰/۹۸ (طول عمر در گله- طول عمر تولیدی) متغیر بود. شاخص ریشه میانگین پسماند(RMSR) حاکی از برازش مدل های مختلف SEM روی ارزش های ارثی صفات تشکیل­ دهنده سازه های مختلف نشان داد که وقتی سازه پنهان تولید مثلی روی سازه پنهان ماندگاری و تولیدی اثر علی داشته باشد و هم زمان سازه ماندگاری روی سازه تولید اثر علی داشته باشد، بهترین برازش مدل SEM روی داده حاصل می­ شود. چنین نگاه مدل‎سازی در علوم دامی برای اولین بار در این پژوهش استفاده شده است. بنابراین تطبیق مفروض های مدل‎سازی SEM با واقعیت های موجود در داده های علوم دامی، می تواند یک حوزه جدید برای متخصصان اصلاح نژاد و بالاخص مدیران واحدهای تولیدی به ­شمار آید، چرا که پژوهشگران علوم اصلاح نژادی، سوال ها و فرضیه های زیادی را می توانند در غالب ایجاد سازه های مختلف و مناسب ایجاد نمایند و با توجه به رابطه علی و معلولی معنی­ دار استخراج شده بین سازه ها، مدیریت بهتری را برای واحد پرورش پایه ریزی نمایند.

کلیدواژه ها:

Bayesian method ، Hidden construct ، Holstein cow ، Structural equation modeling (SEM) ، روش بیزی ، سازه پنهان ، گاو هلشتاین ، مدل سازی معادلات ساختاری (SEM)