محمدتقی شاکر - دانش آموخته دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث قم.
یدالله ربیعی - استادیار گروه معارف، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود.

چکیده صفت علم و آگاهی در کنار عصمت دو مولفه اصلی شکل دهنده ویژگی های شخصیتی جانشین پیامبر از نگاه شیعه است. مکتب امامیه امام را علاوه بر عهده داربودن مرجعیت دینی و علمی دارای حق انحصاری الاهی در این حوزه می داند. این نگاه با توجه به جایگاه امامت در منظومه باورهای شیعه استحکام یافته است. چرایی این اعتقاد با نظر به ارتباط امام با عالم غیب و پذیرش مبادی خاص و الاهی برای امام پاسخ داده می شود. بر این اساس، نگاشته حاضر با رویکردی تحلیلی کوشیده است پس از تقسیم منابع دانش امام، با استناد به گزارش ها و روایات (فریقین) به آگاهی و علومی بپردازد که از طریق پیامبرn به امام علیj انتقال یافته است. مطابق رهنمود آیات و روایات، علم به احکام و حلال و حرام و همچنین علم به قرآن به واسطه پیامبر اکرمn به ائمه اطهارb منتقل شده است و امام نقش تبیینی و تفسیری در خصوص این موضوعات دارد. از مبادی دانش امام که رسول خداn در بهره مندی از آن یا انتقالش نقشی تعیین کننده دارد، می توان به آگاهی از ظاهر و باطن قرآن، کتاب الجامعه، الف باب و جفر ابیض اشاره کرد که نگاشته حاضر در مقام تبیین و تحلیل آن است.

علم امام, الجامعه, قرآن, الف باب, جفر ابیض