علی محمد میرجلیلی - دانشیار دانشکده الهیات دانشگاه آیت الله حائری میبد
محمد شریفی - استادیار دانشگاه مازندران
حسن رضایی هفتادر - دانشیار دانشگاه تهران

عقل از دیدگاه اسلام دارای جایگاه ویژه و والایی است و به عنوان یکی از دو حجت خداوند بر مردم شمرده شده است؛ زیرا می تواند بهترین راهنمایی ها را به انسان در امور گوناگون زندگی ارائه دهد. از سوی دیگر، حدیث در دین اسلام دومین منبع دین شناسی است و درک درست از مفاد و معنای آن، نقش مهمی در دستیابی صحیح به مفاهیم و آموزه های دینی دارد. در این مقاله، پس از تبیین جایگاه عقل از دیدگاه اسلام و حدیث شناسان، نقش عقل در فهم لوازم معنای حدیث و گسترش مفهوم آن، مورد بحث قرار می گیرد. نتایج این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده، نشان می دهد که داده های عقلی، مفهوم بسیاری از احادیث را روشن می سازد، و محقق را در فهم روایات ناظر به احکام کمک می کند و مدلول روایات را به مصادیق مشابه تعمیم می دهد و حدیث پژوه را به لوازم معنای روایات و دلالت های مختلف آن رهنمون می سازد.

عقل, حدیث, تعمیم, کشف لوازم معنا