حسین قاسمی
علیرضا ثقه الاسلامی

زمینه: کلان داده ها به مجموعه عظیمی از داده ها گفته می شود که جمع آوری، تحلیل و مدیریت آن ها فراتر از توان رایانه های شخصی در یک بازه زمانی مشخص است. کلان داده ها به عنوان یک منبع عظیم اطلاعاتی می تواند ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و اخلاقی انسان ها را تحت تاثیر قرار دهد. همراه با توسعه و گسترش کلان داده ها و فناوری های مبتنی بر آن، ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، و به طور کلی زیست بوم اطلاعاتی جهان معاصر دستخوش تحولاتی بنیادی گردیده است، آن چنان که این تحولات موجب پیدایش مسائل و چالش های اخلاقی نوظهور و متعددی شده است. یکی از مهم ترین چالش های اخلاقی، تاثیر کلان داده ها بر عاملیت اخلاقی شهروندان در جامعه اطلاعاتی است. نتیجه گیری: در این مقاله با مراجعه به منابع تخصصی، ابتدا مفهوم عاملیت اخلاقی معرفی و در ادامه پیامدهای کلان­داده­ها بر عاملیت اخلاقی بررسی می گردد. توسعه کلان داده ها و فناوری های مرتبط با آن، مولفه های چهارگانه ۱) اراده آزاد و امکان انتخاب، ۲) آگاهی و اطلاع از نتایج عمل، ۳) وجود رابطه علی میان عمل و نتایج عمل، و ۴) قدرت و توانایی عامل های اخلاقی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. این در حالی است که این مولفه ها در نظام های اخلاقی سنتی به عنوان مهم ترین شروط برای تحقق عمل و عاملیت اخلاقی معرفی می شوند. تاثیر کلان داده ها بر مولفه های چهارگانه عاملیت اخلاقی را می توان در سه سطح تبیین کرد: ۱) تضعیف مفاهیم سنتی، ۲) تغییر در مفاهیم سنتی، و ۳) توسعه مفاهیم جدید. بر این اساس، نتیجه گرفته می شود که کلان داده ها شروط اساسی عاملیت اخلاقی در نظام های اخلاقی سنتی را مسلتزم تغییر، تحول و توسعه می نماید.

Big data, IT ethics, Moral agency, Moral action, اخلاق فناوری اطلاعات, عاملیت اخلاقی, عمل اخلاقی, کلان داده ها