الهام ناظم - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دولت آبا د

تصوف اسلامی در طول حیات خویش شاهد دو دوره متفاوت بوده است. دوره اول از آغاز تصوف تا پیش از ظهور ابن عربی را شامل می شود. دوره دوم نیز از ابن عربی و ارائه نظام وحدت وجودی وی آغاز می شود. این دو دوره، تفاوت های اساسی در روش سلوک و غایت عرفان دارند. عشق نیز مسئله ای است که در هر دو مطرح و جایگاه آن در هر دوره متفاوت است. عین القضات همدانی (وفات ۵۲۵ ه.ق) متفکر و عارف برجسته دوره اول است که دیدگاه وی درباره عشق، جایگاه و نقش آن در رسیدن به خداوند قابل تامل است. وی بنا بر عادت «عادت شکنی» و همچنین قرار گرفتن در برهه زمانی خاص از تاریخ عرفان و داشتن استادی نواندیش چون احمد غزالی نگاهی متفاوت به مسئله عشق دارد. قاضی اگر چه در دوره اول به سر می برد اما در روش و برخی مسائل دیگر از تفکرات عرفانی مرسوم در زمان خویش فاصله می گیرد و نشانه های یک تغییر بزرگ را پدیدار می سازد. پژوهش حاضر در پی بررسی مسئله عشق از نظر قاضی و اشاراتی به تفاوت این موضوع مهم عرفانی در دو دوره عرفانی است.

دوره اول عرفان، دوره دوم عرفان، عشق، عین القضات.