فرزاد زمانی

بودجه به مفهوم عرفی آن، یک پیش بینی از دخل و خرج خانوار، بنگاه ها و حکومت ها است که سابقه چندهزارساله دارد. بودجه به مفهوم قانونی آن، پس از شکل گیری نظام های پارلمانی در دهه ۱۷۳۰ در انگلستان رواج یافت. در این مفهوم، بودجه یک برنامه تخصصی مالی است که منابع و مصارف (ورودی ها و خروجی های یک سازمان (دولت) را در یک دوره زمانی مشخص برای دستیابی به اهداف مشخص، نشان می دهد. بودجه بندی بر مبنای عملکرد، شکل تکامل یافته سیستم بودجه ریزی بر مبنای فعالیت است که محصولات و خدمات سازمان را به برنامه ها، اهداف کوتاه مدت و اهداف بلندمدت سازمان پیوند می دهد. در بسیاری از متون و منابع مقصود از بودجه ریزی بر مبنای فعالیت همان بودجه ریزی عملیاتی (مبتنی بر عملکرد) است؛ لیکن درست تر آن است که بودجه ریزی بر مبنای فعالیت را وسیله ای بدانیم که ما را به مرحله ای از بودجه ریزی عملیاتی هدایت می کند. ساختار بودجه غالب شرکتهای ایرانی به گونه ای است که به راحتی هزینه ساز است و منابع واقعی را از منابع غیر واقعی و تورمی تفکیک نمی کند. در شیوه بودجه ریزی رایج در شرکتهای ایرانی حفظ سقف هزینه ها مطرح است؛ یعنی هر سازمان بودجه سال جاری خود را معیار قرار می دهد و سپس، بدون اجرای هر گونه ارزیابی ای از عملکرد خود و اینکه بهای تمام شده واقعی هر واحد از تولید کالا یا خدمات آن عملا چقدر است، با در نظر گرفتن نرخ تورم در کشور و سایر متغیرهای احتمالی در هزینه ها، درصدی را به درآمدها و هزینه های سال جاری اضافه می کند و به عنوان پیش بینی بودجه سال آینده خود ارائه میدهد. هدف این پژوهش بررسی و آسیب شناسی نظام فعلی بودجه ریزی شرکتهای ایرانی (اعم از خصوصی و دولتی) و برری راهکار جایگزین (بوجه ریزی مبتنی بر عملکرد) است.

برنامه ریزی، بودجه ریزی سنتی، بودجه ریزی عملیاتی، برنامه ریزی استراتژیک.