عبدالمجید خورشیدیان - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

منطقه ۳ شهر ساری، با توجه قرارگیری در پهنه لرزه خیز، از یک سو، و آسیب پذیری ناشی از فرسودگی بافت، از سوی دیگر، در معرض خطر بالای زمین لرزه است. از این رو برنامه ریزی برای بازسازی و به ویژه تامین مسکن دائم پس از زلزله احتمالی ضرورت دارد. یکی از مهم ترین بخش های برنامه مزبور ترغیب مشارکت اجتماع محلی در بازسازی مسکن است که چالش های فراوانی در پی دارد. در مقاله حاضر، با توجه به فقدان دستورالعمل های راهنما در زمینه چگونگی ایجاد ارتباط میان تلاش های بازسازی با مشارکت، شکل های مقتضی مشارکت جمعی در تامین مسکن دائم پس از زلزله در منطقه مذکور بررسی می شود. نتایج این تحقیق می تواند به تسریع و ارتقای کارایی مشارکت جمعی در بازسازی مسکن در شرایط پیچیده و آشفته پس از وقوع زلزله کمک کند.در این تحقیق، با روش نمونه موردی و با استفاده از ابزار مشاهده و مصاحبه نیمه ساختارمند، مضامین اصلی مشارکت جمعی، که از متون تخصصی موضوع برگرفته شده اند، در منطقه بررسی می شود. انتخاب نمونه ها بر اساس نمونه گیری هدفمند و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات میدانی پس از اعتبارسنجی از طریق دریافت نظرات متخصصان به روش دلفی، در تعیین شکل های مقتضی مشارکت جمعی در بازسازی مسکن دائم در منطقه یادشده استفاده شده است.پس از مجموع بررسی ها جلب رضایتمندی ساکنان مهم ترین «هدف مشارکت» تعیین گردید و خانوارهای آسیب پذیر، سازندگان محلی، و متخصصان محیط مصنوع با عنوان «مشارکت کنندگان کلیدی» بازسازی مسکن شناخته شدند. با توجه به هدف یادشده و زمان و ظرفیت مشارکت کنندگان، «سطح مقتضی مشارکت» در هر یک از مراحل پنج گانه بازسازی مسکن تعیین گردید و بر اساس سطوح مزبور «روش های مشارکت» شامل جلسات جمعی، مصاحبه های انفرادی، و صحبت های غیر رسمی برای حصول اهداف مشارکت مناسب شناخته شدند. درنهایت «منابع مورد نیاز» برای مشارکت موثر ذی نفعان در تامین مسکن دائم شناسایی و در قالب چهار مقوله اجتماعی، مالی، فنی، و قانونی دسته بندی شدند.

بازسازی, مسکن دائم, اجتماع محلی, مشارکت جمعی, منطقه ۳ ساری