رویا رمضانی کیاسج محله - گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد جواد امیری - گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
لعبت زبردست - گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

سابقه و هدف: ارزیابی اثرهای اجتماعی ابزاری راهبردی برای مدیریت فعالیت های اجتماعی مرتبط با توسعه با هدف کاهش هزینه های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است. از آنجایی که طرح های توسعه اثرها و پیامدهای غیر قابل انکاری را بر ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی یک منطقه وارد می آورند، بنابراین شناخت این پیامدها و مدیریت آن ها افزون بر کاهش تاثیرهای منفی و افزایش پیامدهای مثبت، می تواند نقش موثری در پیش برد طرح و پایداری آن داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثرهای اجتماعی پروژه ها و سازه های دریایی، اثرهای طرح احداث بندر چمخاله را بر سنجه های کیفیت زندگی، سرمایه اجتماعی، اقتصاد و محیط زیست مورد ارزیابی قرار داد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از منظر روش توصیفی - تحلیلی و از نوع تحقیق همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، ۸۸۴۰ نفر جمعیت شهر چاف و چمخاله در سال ۱۳۹۵ بودند که با استفاده از فرمول کوکران۱، ۴۰۰ نمونه برآورد شده و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب توزیع گردید. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخت بود که روایی آن در دو بخش روایی محتوا و روایی سازه و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ۲ به میزان ۷۵/۰ مورد تایید قرار گرفت. در نهایت داده های حاصل از پرسشنامه، با استفاده از روش های تحلیل توصیفی و تحلیل همبستگی در نرم افزارهای SPSS ۲۰ و LISREL ۸.۸۰ انجام شد. نتایج و بحث: نتایج حاصل از تحلیل عاملی تاییدی نشان می دهد که در بخش کیفیت زندگی، اثرهای بندر بر سنجه کیفیت زندگی ۵.۶۹ بوده که نشان دهنده تاثیر مثبت پروژه در این بخش است. بیشترین تاثیرات این بخش، بهبود وضعیت گردشگری با تاثیر ۷.۱۸ و ایجاد فرصت های شغلی جدید با تاثیر ۷.۰۱ می باشد. در بخش سرمایه اجتماعی، تاثیر احداث بندر بر این بخش ۶.۷۸ بوده که نشان دهنده تاثیر مثبت پروژه در این بخش است. مهمترین تاثیر این بخش نیز افزایش مشارکت مردم در برنامه های توسعه منطقه با تاثیر ۶.۲۰ است. در بخش اقتصادی، تاثیر احداث بندر در این بخش، ۶.۴۸ برآورد شده که نشان دهنده تاثیر مثبت پروژه در این بخش است. در بخش محیط زیست، تاثیر پروژه بر این بخش ۲.۹۰ به دست آمد که نشان دهنده تاثیر منفی پروژه بر این بخش خواهد بود که ایجاد آلودگی هوا در منطقه با ضریب تاثیر ۵.۶۱ و آلودگی آب دریا و تغییر کیفیت آب رودخانه ها و آب های ساحلی با ضریب تاثیر ۵.۴۶ از مهمترین اثرهای منفی احداث بندر بر محیط زیست است. از آنجا که در پایداری طرح های توسعه، پنج سرمایه اجتماعی، انسانی، مالی، زیرساختی (فیزیکی) و طبیعی بایستی به­طور هماهنگ و متعادل ایجاد و یا بهبود یابند، بنابراین لازم است تا ضمن کاهش اثرهای منفی، اثرهای مثبت طرح نیز تقویت گردد تا اجرای پروژه بتواند گامی در راستای بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی منطقه باشد. نتیجه گیری: اثرهای اجتماعی پروژه های احداث بندر نیز به اندازه اثرهای اقتصادی آن­ها دارای اهمیت بوده و تاثیر مستقیمی بر سرنوشت پروژه و دستیابی به اهداف آن دارد. با توجه به اینکه اینگونه پروژه ها اثرهای قابل توجهی بر زندگی مردم دارند، بنابراین ارزیابی اثرهای اجتماعی، کمک می کند تا مردم از اثرهای طرح ها آگاهی یابند، که این آگاهی به توسعه ی اجتماعی، افزایش کارآمدی توسعه و کاهش اثرهای منفی طرح های توسعه منجر شده و حرکتی به سوی توسعه ی پایدار خواهد بود.

ارزیابی اثرهای اجتماعی, احداث بندر, صاحبان منافع, تحلیل عاملی تاییدی, چمخاله