حسن درگاهی - دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران
صدیقه حنایی - کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

در پژوهش حاضر عوامل موثر بر محدودیت نقدینگی و عملکرد بنگاه­ها با تاکید بر ادوار اعتباری و تجاری اقتصاد کلان بررسی شد؛ بنابراین بر اساس داده­های ۲۰۶ بنگاه تولیدی فعال در «بورس اوراق بهادار تهران» طی سال­های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴، با استفاده از یک الگوی داده­های ترکیبی پویا و روش گشتاورهای تعمیم­یافته، ابتدا نقش ادوار اعتباری در دسترسی بنگاه­ها به تسهیلات بانکی موردبررسی قرار گرفت؛ سپس به نقش تسهیلات بانکی در محدودیت نقدینگی بنگاه­ها پرداخته شد. در­نهایت تاثیر محدودیت نقدینگی بر بازده فروش بنگاه­های تولیدی با توجه به ادوار تجاری مورد­برآورد قرار گرفت. نتایج نشان می­دهد که نحوه دسترسی بنگاه­ها به تسهیلات بانکی در شرایط ادوار اعتباری (وفور یا تنگنای اعتباری) نامتقارن است؛ به­طوری­که در زمان تنگنای اعتباری میزان اثرپذیری تسهیلات بنگاه­ها از سیاست­های اعتباری بیشتر از دوران وفور اعتباری است. از سوی دیگر در تبیین اثر شاخص محدودیت نقدینگی بر عملکرد بنگاه­ها، توجه به وضعیت ادوار تجاری (رونق یا رکود اقتصادی) ضروری است؛ زیرا اثرپذیری عملکرد بنگاه­ها از دوره رکود بیش از دوره رونق است. این واقعیت نشان می­دهد که سیاست اعتباری انبساطی در دوره رکود اقتصادی به­منظور کاهش محدودیت نقدینگی و بهبود عملکرد بنگاه­ها اگر­چه موثر است، ولی باید با بهبود شرایط کلی اقتصاد کلان همراه باشد؛ همچنین در شرایط تنگنای اعتباری، دسترسی بنگاه­های کوچک تر به تسهیلات بانکی و عملکرد آن­ها بیش از بنگاه­های بزرگ­تر تحت تاثیر قرار می­گیرد. مقایسه نتایج به تفکیک فعالیت­های مختلف صنعتی حاکی از آن است که در شرایط وفور اعتباری، بنگاه­های خودروسازی بیشترین و بنگاه­های ماشین­آلات و تجهیزات، کمترین دسترسی را به تسهیلات بانکی دارند. این در حالیاست که کاهش محدودیت نقدینگی بر عملکرد بنگاه­های کانی غیرفلزی بیشترین و بر بنگاه­های خودروسازی کمترین تاثیر را دارد.

ادوار اعتباری, ادوار تجاری, محدودیت نقدینگی, عملکرد بنگاه, داده های ترکیبی