عباس فرشاد - استادیار دانشگاه کردستان
بهروز خلیلی - دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی - دانشگاه کردستان
پریسا فاضلی - دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی - دانشگاه کردستان

فرایند تولید مثل شامل مجموعه ای از وقایع فیزیولوژیکی می باشد که هر واقعه در زمان مناسب خود اتفاق می افتد. دستگاه غدد درون ریز از طریق تولید هورمونها مسئول کنترل زمان بندی این وقایع می باشد. فرآیند تولید مثل در دام های مزرعه ای به عنوان یکی از مهمترین بخش های نظام دامداری ودامپروری ازجایگاهی ویژه برخوردار است. علتاین اهمیترا می توان در حفظ و نگهداری نسل، آماده نمودن بستری مناسب برای برنامه های اصلاح نژاد، پرواربندی و دوره های منظم شیرواری جستجو نمود. اگر فرآیند فیزیولوژی تولید مثل تحتتاثیر شرایط نامساعد محیطی قرار داشته باشد احتمالا در ادامه نسل ها مشکلات زیادی بوجود آمده و حیوانات در خطر انقراضقرار می گیرند. فشار های فیزیولوژیکی ناشی از استرس گرمایی، دوره آبستنی (بخصوصدر اواخر ) و دوره شیرواری نقشبسزایی در کاهشظرفیتهای تولید مثلی دام های ماده دارند. مطالعات نشان می دهد که درجه حرارت بالای 27 درجه سانتی گراد بر روی مصرفخوراک، ضریب تبدیل غذایی و عملکرد تولید مثلی تأ ثیر دارد. لذا تغییرات محیطی نظیر تهویه هوا، خنککننده های تبخیری و موضعی، ایجاد سایبان، آب خنکو تازه و کاهشفیبر در غذای مصرفی در ساعات گرم روز از عوامل کاهشاثراتزیان آور استرسگرمایی هستند. صفات تولید مثلی در مقایسه با دیگر صفاتمانند میزان رشد یا تولید شیر بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی هستند.