تحلیل خویشکاری در قصه کک به تنور

بخشی از ادبیات عامیانه هر ملتی را قصه های کودکانه آن تشکیل می‎دهد و کک به تنور یکی از متل های عامیانه فارسی است. خویشکاری یا کارهایی که شخصیت‎های قصه های عامیانه انجام می دهند؛ صرف نظر از هویت کننده کار و چگونگی انجام آن، ثابت و مشخص است. ریخت شناسی قصه پراپ، خویشکاری های محدودی را برای شخصیت های قصه های عامیانه درنظرگرفته است. پرسش ما در این پژوهش آن است که شخصیت های قصه کک به تنور، چه خویشکاری هایی دارند؟ آیا خویشکاری شخصیت های قصه کک به تنور، طبق نظم طبیعی قصه های عامیانه پیش می رود یا جابه جایی در آن رخ داده است؟ آیا همه شخصیت‎ها خویشکاری خود را پذیرفته‎اند و با اجتماع همراهی می‎کنند؟ قصه کک به تنور درون مایه نوع دوستی دارد و کنش فردی را در تضاد با کنش جمعی قرار می دهد. ساختار این قصه از حیوان آغاز می‎شود و سپس به گیاه و بعد به انسان منتقل می‎شود و دوباه با چرخه بازگشت با حیوان پایان می‎پذیرد. هدف این مقاله بررسی خویشکاری شخصیت ها است. در نگاه کلی سه خویشکاری دور شدن، قدغن یا دعوت و دستور (صورت عکس قدغن)، و سرپیچی در قصه کک به تنور وجود دارد. نتیجه حاکی از آن است که اجتماعی از تمامی مظاهر حیات و جانداران (انسان، حیوان، گیاه) در نقش قهرمان ظاهر می شوند و اغلب خویشکاری های یکسانی (سوگواری) دارند ولی هر عضوی از این اجتماع که راه فردیت در پیش بگیرد و هنجارگریزی کند، خویشکاری متفاوتی ارائه دهد مورد سرزنش قرار می گیرد. در نهایت بسته به اینکه قصه در چه زمانی بازخوانی شود می توان آن را طنز یا سخره درنظرگرفت.

کلیدواژه ها:

خویشکاری ، پراپ ، کک به تنور ، قصه‎های فولکلور کودکانه