(تحلیل نظری نقش مکان در پرتو مطالعات جرمشناختی)

نظریه پردازی موضوعی حائز اهمیت است که باعث توسعه علم و شناخت بهتر از جهان اطراف می شود. پژوهشگران بسیاری، نظریه های گوناگونی در زمینه چرایی و چگونگی ارتکاب جرائم مطرح کرده اند. آنها عوامل دور بزهکاری نظیر تربیت دوران کودکی، ساختار وراثتی، عوامل روانشناسی و اجتماعی را عامل این امر می دانند. اما برخی از رویکردهای جرمشناسی بدون در نظر گرفتن فرآیند بزهکار شدن افراد، با توجه به «روند مادی وقوع بزه»، بر «عوامل نزدیک و آنی» جرم متمرکز شدند. بی شک باید اذعان داشت که یکی از عوامل موثر در وقوع جرائم عامل مکان است که موانع یا تسهیلاتی را برای مجرمین فراهم می کند. هدف اصلی در این مقاله واکاوی و تحلیل، پیرامون تاثیر پذیری ابعاد نظری و فکری مکاتب و دیدگاههای جرمشناسی از «مولفه مکان» می باشد. چنین رویکردی اهمیت پرداختن به این موضوع را نشان می دهد. از اینرو در این پژوهش که به روش اسنادی و توصیفی انجام شده است؛ تلاش می شود تا با مطالعه کتابخاخانه ای ضمن بررسی نقاط قوت و ضعف یافته های نظری در خصوص موضوع، ابتدا به بحث در حیطه مفهوم مکان و تشریح اقسام آن و ارزیابی اهمیت مکان در برجسته ترین تئوری های جرمشناسی در سه بخش محیط طبیعی، فضای طراحی شده، محیط شهری پرداخته می شود. سپس با نگرشی مکان محور، دو نظریه کاربردی CPTED و برنامه ریزی کابری اراضی شهری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. دریافت کلی از برآیند مجموع نظریه های مورد بررسی بیانگر آن است که جرم بیش از آنکه جبرگرایانه باشد، بایستی پدیده ای مکانی تلقی شود که معلول فرصت و پیوسته تابعی از شرایط مکان وقوع است. خصوصیات مکانی در نوسانات بزهکاری و راهکارهای پیشگیری از جرم نقش ایفا می کند و تدابیر طراحی محیطی متاثر از آموزه های جرمشناختی، با تغییر شرایط موجب خنثی سازی وضعیت پیش جنایی و در نتیجه پیشگیری از جرائم علیه اموال و اشخاص می گردد.

کلیدواژه ها:

نقش مکان ، جرم ، مطالعات جرمشناختی ، پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی