حجت اله رحیمی - استادیار جغرافیا، عضو هیات علمی دانشگاه یزد، یزد، ایران

گرچه در سال­های اخیر تحلیل متون توسعه کشور براساس رویکردهای گفتمانی رایج شده است، اما تحلیل زمینه­های اجتماعی اثرگذار بر تولید این متون به همان اندازه موردتوجه قرار نگرفته است. باتوجه به این­که براساس نظریه گفتمان تفسیر یک متن مستلزم تفسیر روابط میان زمینه و متن است، هدف نوشتار حاضر این بود که متن برنامه سوم عمرانی کشور را با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف تفسیر کند و زمینه­های فرهنگی و سیاسی اثرگذار بر تولید متن برنامه مذکور را براساس مونوگرافی بالدوین تحلیل کند. نوشتار حاضر باتوجه به روش تحلیل گفتمان انتقادی، نظم گفتمانی حاکم بر متن برنامه عمرانی سوم را ”نظم گفتمان برنامه­ریزی و توسعه“ نام­گذاری کرد که ”گفتمان برنامه­ریزی متمرکز فردگرا“ و ”گفتمان توسعه اقتصادی رشدمحور“ به­مثابه گفتمان­های مسلط در آن برنامه محسوب می­شوند و ”گفتمان برنامه­ریزی غیرمتمرکز مشارکتی“ و ”گفتمان توسعه اقتصادی توزیع­محور“ را می­توان به­عنوان گفتمان­های رقیب شناسایی کرد. تفسیر زمینه فرهنگی و سیاسی متن برنامه نشان داد که تدوین متن مذکور بیش از آن­که از یک فرایند علمی–عقلانی و فارغ از ایدئولوژی­ تبعیت کند، متاثر از صورت­بندی­های ایدئولوژیکی–گفتمانی، در پی حفظ روابط خاصی از قدرت اجتماعی از طریق متن این برنامه است.

تحلیل گفتمان انتقادی, نظم گفتمانی, برنامه ریزی متمرکز فردگرا, توسعه اقتصادی رشدمحور, زمینه متن