ناهید دهقانی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

در پژوهش پیش رو، سرعت نثر در نفثهالمصدور نسوی، به روش تحلیلی-توصیفی بررسی شده است. منظور از سرعت نثر، سرعت انتقال معنی یا خبر از متن، به خواننده متوسط امروزی است. نفثهالمصدور کتابی تاریخی- ادبی است؛ کتاب های علمی و تاریخی باید به شیوه مرسل نوشته شوند؛ اما اینگونه می نماید که نویسنده نفثهالمصدور، بیش از آنکه در پی بازنمایی رویدادهای تاریخی باشد، به بازنمایی دل گفته های خود با زبان پیچیده ادبی گرایش داشته است. هرچه نثر از کارکرد بنیادین خود، یعنی ایجاد ارتباط و پیام رسانی، بیشتر فاصله بگیرد و سویه ادبی پررنگتری پیدا کند، به همان اندازه از سرعت آن نیز کاسته خواهد شد. برخلاف متن علمی که باید واقعیت را بیکموکاست انتقال دهد، متن ادبی بر تخیل استوار است؛ همین ویژگی های زیبایی شناسانه ادبی، و چندسویگی که به پرباری نفثهالمصدور می افزاید و برای آن امتیاز ادبی شمرده می شود، جایگاه تاریخی و علمی آن را تا اندازه زیادی تنزل می دهد و اگر قرار باشد به این کتاب از زاویه علمی و تاریخی نگریسته شود، کندی سرعت نثر برای آن نه حسن، بلکه عیب برزگی شمرده خواهد شد. ویژگی هایی مانند فنی و مصنوع بودن نثر؛ قدمت اثر؛ ابهام و چندسویه بودن متن؛ و جملات کنایی و گزاره های غیرقطعی، ا ز سرعت نثر در این کتاب به شدت کاسته است. انباشته بودن نفثهالمصدور از انواع گوناگون صور خیال و آرایه های ادبی، و شعرگونگی نثر آن موجب شده است، حتی سرعت دریافت معنای جملات کوتاه این کتاب نیز بسیار کند باشد. به دیگر سخن، این جملات در محور افقی (در سطح جمله) کوتاه به نظر میرسند؛ اما از نظر ادبی و معنایی بسیار پیچیده اند و نثر در محور عمودی (در سطح بند و صفحه) درازدامن و پرشاخ وبرگ، و سرعت آن بسیار کند است.

سرعت نثر، نفثهالمصدور، زیدری نسوی، نثر فنی، نثر مصنوع، نثر قرن هفتم