پروین صالحی شانجانی - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حمیده جوادی - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمود امیرخانی - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
لیلا رسول زاده - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

شمشاد (Buxus hyrcana Pojark.) از مهم ترین و با ارزشترین گونه های درختی پهن برگ و همیشه سبز جنگلهای شمال کشور محسوب می شود. مشاهدات حاکی از بروز خشکیدکی این درخت در اثر دو قارچ عامل بلایت Cylindrocladium buxicola) و Calonectria (pseudonaviculata در بسیاری از رویشگاهای آن است. از آنجایی که کاهش تعداد نمونه های هرگونه ای با تاثیر بر تنوع و تمایز ژنتیکی باعث بروز فرسایش ژنتیکی در آن گونه میگردد، در این پژوهش تنوع و تمایز ژنتیکی جمعیت های شمشاد در طول گستره پراکنش این گونه درجنگلهای هیرکانی بررسی گردید. تنوع و تمایز جمعیتهای شمشاد به ترتیب بوسیله مطالعه نشانگرهای پروتئینهای کل، ISSA، RAPD و بیوشیمیایی درختان مطالعه شد. نتایج پروتئین های کل نشان دادند که علیرغم خشکیدگی بخشهای وسیعی از شمشاد، جمعیتهای مختلف شمشاد از تنوع قابل ملاحظه ای برخوردارند. پلی مورفیسم باندهای درختان شمشاد در هر دو گروه داده های ملکولی (%۱۳/۸ ) ISSR و (%۱۹/۶) RAPD بالا بود. آنالیز کل درختان سالم و آلوده بر اساس هر دو مارکر نشان داد که مقادیر پارامترهای ژنتیکی در درختان شمشاد سالم بیشتر است. ویژگیهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی درختان آلوده و سالم شمشاد جمعیتهای مختلف بررسی شد. طبق نتایج تحقیق حاضر فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز، مقادیر پرولین و قندهای محلول افزایش و درصد رطوبت و درصد رطوبت نسبی گیاه کاهش معنیداری و در درختان آلوده شمشاد نشان دادند. تنوع ژنتیکی درون جمعیتی قابل ملاحظه و مقادیر بالای پارامترهای ژنتیکی در درختان شمشاد سالم پیشنهاد میکند که تلاشهای حفاظتی میبایست بر درختان سالم هر جمعیت متمرکز شود و ذخیره گاه های شمشاد افزایش یابد. نتایج این پژوهش برای مدیریت گونه شمشاد در شرایط in situ و حفاظت ex situ قابل استفاده میباشد.

تنوع ژنتیکی، شمشاد، نشانگر، Cylindrocladium buxicola، Calonectria pseudonaviculata