نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطه خواهی ایران

به رغم بنیادهای متباین دین و دولت، با برآمدن صفویه به عنوان نخستین دولت ملی در ایران که به پیوند دین و دولت منجر گردید، بنیادهای سلطنت از مشروعیتی دینی برخوردار گشتند و روحانیت و علمای شیعه نیز در این جایگاه از نقشی بنیادین در ترویج فرهنگ تشیع، بسترسازی برای عمل به قوانین و احکام فقهی شیعه، احیای امر به معروف و نهی از منکر، تامین مصالح عامه و دفاع از حقوق مردم و سرانجام تعمیق و بسط مباحث علمی در تمامی حوزه های علمی و تمدن عظیم ایرانی اسلامی مشارکت نمودند؛ تا جایی که روحانیت توانست با تاسیس نهاد مرجعیت به نیرویی سیاسی تبدیل گردد. علیرغم پیوندهای تنش زای این دین و سلطنت، اما این نیروی سیاسی با منشا مشروعیت مجزا از سلطنت تا دوره ی قاجاریه کارویژه های خود را در حوزه ی عمومی-سیاسی ایران تداوم بخشید؛ اما با انقلاب مشروطه و نقش فعالی که درآن ایفا نمود به بازخوانی در گفتمان تجدد اسلامی کمک شایانی نمود؛ تا جایی که از طریق ایجاد چالش در نظام سلطنتی در انقلاب بعدی ایران و در قالب گفتمان بازگشت به خویشتن اسلامی، خود به تنهایی دست به نوسازی انقلابی زد. مقاله حاضر با نگاهی اجمالی به نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطه خواهی ایران از طریق روش اسنادی پرداخته است.

کلیدواژه ها:

انقلاب مشروطه ، روحانیت ، مذهب تشیع ، حوزه های علمیه ، نهاد مرجعیت