زهرا سرابندی - دانشجو کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل، ایران
حسین سرحدی دادیان - دانشیار گروه باستان شناسی و مرکز تحقیقات باستان شناسی، دانشگاه زابل

ایران کشوریست که بیشترمناطق و سرزمینهایش دراقلیم گرم و خشک واقع شده است. ازگذشته تابه حال توجه به اقلیم و آب و هوا درمعماری هرمنطقه تاثیرپذیری بالایی داشته است و بنوعی در هرمنطقه معماری بناها متناسب با اقلیم، توسط ساکنانش شکل گیری شده. یکی ازمعماری های منحصربفرد درایران که نشان دهنده تاثیراقلیم برزیستگاه انسانهابوده، معماری کویری میباشد. معماری کویر؛ نمودزیبایی و خلاقیت و توجه انسان ب اقلیم درساخت بناها است.یکی از شهرهای کویری ایران که تاثیرپذیری زیادی ازمعماری کویری داشته و بنوعی صاحب سبک شده، شهریزدمی باشد، علاوه برشهریزد شهرهای کویری دیگری نیزهرکدام به دلایلی چون اقلیم، مهاجرت و فرهنگ به نسبتی ازمعماری کویری درساخت خانه هایشان الگوگرفته اند. این مقاله به پژوهش و بررسی معماری کویری و معماری شهریزد و تاثیرآن برخانه های قدیمی شهر زاهدان که هسته اولیه شهر را شکل دادند میپردازد؛ که یکی از بزرگترین شهرهای کویری جنوب شرق میباشد، پرداخته است. باتوجه به برخی ازمشکلات پیشرو در پژوهش ازجمله همکاری نکردن صاحبخانه ها - درامرعکس برداری و متاسفانه عدم رسیدگی به برخی ازاین بناهای قدیمی درقالب مرمت، بااین حال توانستیم اطلاعات و پژوهش های انجام شده را درقالب این مقاله انتقال دهیم. درنهایت با بحث و بررسی های صورت گرفته و مقایسه های انجام شده توسط روش پژوهشی توصیفی مقایسه ای نشان داد که معماری یزدی بر برخی عناصر معماری سنتی مانند : پلان - ؛ نوع پوشش؛ گوشه سازیها؛ بادگیرها؛ حیاط مرکزی؛ تابستان نشین و زمستان نشین و نوع مصالح بر ساخت خانه های قدیمی زاهدان تاثیرداشته و از آن الهام گرفته است.

معماری کویر، معماری یزدی، معماری خانه، زاهدان