یسنا احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنراسلامی تبریز گرایش نگارگری
ابوالفضل عبدالهی فرد - استادیار دانشگاه هنر اسلامی تبریز

اسلوب سیاه قلم یا "سیاهیسم" از همون ابتدا با رواج نگارگری در ایران به وجود آمد که عده محدودی از هنرمندان، این اسلوب را در آثار خود بکار می بردند. کارگاه های هنری آل جلایر در سده هشتم هجری را می توان منشا اصلی و نخستین این سبک به صورت مستند دانست و اعزام هنرمندان از بغداد به سرمقند توسط تیمور، موجب انتقال این سبک از غرب ایران به شرق ایران گشت. از هنرمندان متبحر در این سبک می توان به " احمد موسی"، "خواجه عبدالحی" و "محمد بن محمود شاه خیام" ملقب به "محمد سیاه قلم" اشاره کرد. محمد سیاه قلم و یا بنا بر روایاتی "غیاث الدین نقاش" شاگرد عبدالحی، نقاشی بود که این سبک را در دوره تیموری به اوج خود رساند. چگونگی سبک محمد سیاه قلم و سر منشا عجایب نگاری های وی پرسش اصلی پژوهش است. هدف از انجام پژوهش حاضر، یافتن علل امر عجایب نگاری درآثار محمد سیاه قلم و تاثیرات محیط و شرایط زندگیش بر خلق این آثار می باشد. این پژوهش به روش تحلیلی و توصیفی صورت گرفته و اطلاعات آن به شیوه کتابخانه ای جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده در طی این پژوهش نشان داد که وی از آغاز دوره هنری اش با وجود خلق آثاری بر مکتب هرات، از همان اول تمایل به موضوعات ماورائی داشته و همواره در آثار وی نقوش حیوانات عجیب و عناصر ماورائی و اعمال فرا انسانی مشاهده شد. در واقع سفرش به چین تنها موجب محوریت یافتن در خلق آثارش بر پایه نقوش موجودات ماورائی مانند دیو و جن و اعمال ماورای انسانی مانند سحر و جادو گشته است.

عجایب نگاری، نقوش چینی، نقوش ایرانی، محمد سیاه قلم.