بررسی قاعده احسان در قواعد فقه

قاعده احسان یکی از قواعد کهن فقهی محسوب می شود که از دیرباز مورد بحث و عنایت فقها قرار گرفته و در کتب قواعد فقهیه در معنا و مفهوم این قاعده، حدود و ثغور آن، ادله ی حجیت آن و موارد تطبیق آن، به صورتجامع بحث شده است. در موارد تطبیق قاعده احسان در کلیه مقوله هایی که تعامل بین افراد جامعه قرار می گیرد این قاعده قابلیت تطبیق دارد، چرا که در هر تعاملی بحث حق و تعدی از حق، تجاوز به حق دیگری و ضمان امکان طرح دارد و این کلام مطرح می شود که اگر تجاوز به حق دیگری به قصد احسان به او باشد آیا موجب ضمان و تدارک هست یا خیر؟ قاعده ی احسان، قاعده ی فقهی است، که به صورت جلب منفعت و دفع ضرر از سوی شخص محسن، در جهت خدمت به دیگران انجام می شود، اما همیشه نتیجه قصد محسنانه سودمند نمی باشد، چرا که گاهی در اثر این عمل خسارتی متوجه شخص محسن الیه می شود، و متضرر می شود، در چنین حالتی شخص محسن دارای هیچ ضمانی نخواهد بود، چرا که شارع مقدس شخص محسن را عاری از ضمان دانسته است، این در حالی است که، بنابر قاعده ی اتلاف بایستی این خسارت به نحوی جبران شود، از طرفی ضامن دانستن شخص محسن ناعادلانه به نظر می رسد وحتی موجب بی میلی افراد نسبت به انجام اعمال محسنانه می شود.

کلیدواژه ها:

قاعده احسان ، محسن ، عفو و گذشت ، حقوق