حسین علیقلی زاده - استادیار گروه ادبیات فارسی و زبان انگلیسی، مرکز آموزش های عمومی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران
محمدجواد هادی زاده - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
حمید پولادی - استادیار گروه آموزشی دروس عمومی و زبان انگلیسی، دانشکده صنایع و مدیریت، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

در متون مختلف زبان فارسی، درباره علوم نظامی و جنگ افزارها بحث شده که ضروری است این منابع شناسایی و معرفی شوند تا بتوان در مطالعات بعدی، واژگان و اصطلاحات نظامی را از آن ها استخراج کرد. دانشنامه جامع العلوم با شصت باب، مهم ترین اثر فارسی امام فخر رازی (۵۴۳-۶۰۶ ه ق.) یکی از این منابع است که در یکی از باب های آن درباره جنگ افزارهای ناشناخته و شیوه ساخت و کاربرد آن بحث شده است. پرسش تحقیق حاضر آن است که چه واژه ها و اصطلاحات نظامی در ستینی به کار رفته است و توجه به این بحث تا چه اندازه اهمیت دارد؟ تحقیق حاضر واژه ها، اصطلاحات و ترکیبات نظامی ناشناخته را در این کتاب معرفی و درباره ابعاد نظامی یادشده در آن بحث می کند و جنگ افزارها و راهبردها و راهکنش های نظامی ذکرشده در اثر نام­برده را بررسی و تحلیل می­کند. روش این پژوهش از نوع مطالعه موردی کیفی روی جامع العلوم است که با مطالعه تطبیقی فرهنگ های دیگر کامل می شود. اهمیت موضوع در آن است که نشان می دهد دانشنامه ها منبعی از واژگان و اصطلاحات نظامی هستند که تاکنون از آن ها غفلت شده است؛ چنان که واژه ها و ترکیبات نظامی ناشناخته ای مانند خارپشت در جامع العلوم به کار رفته که در هیچ کدام از فرهنگ های عمومی و تخصصی ثبت نشده است. همچنین گستره کاربرد این جنگ افزارها و نوع کاربرد آن ها در این دانشنامه تبیین شده اند. برای واژه گزینی در زمینه های مختلف، از جمله در موضوعات نظامی، می توان از الگوی ساخت این واژه ها کمک گرفت.  

فخر رازی, جامع العلوم, اصطلاحات نظامی, واژه گزینی, جنگ افزار