سیدمصطفی طباطبائی - دانش آموخته دکتری منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
عباس خاشعی سیوکی - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
بهاره سادات همراز - دانش آموخته دکتری منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند

در این پژوهش تاثیر دو شیوه آبیاری سطحی و بارانی بر تجمع املاح در منطقه ریشه برای گیاه گندم در دشت بیرجند مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا پس از محاسبه نیاز خالص گیاه گندم، در یک بررسی میدانی مقدار آب مصرفی در آبیاری سطحی بر اساس حجم آب مصرفی و دور آبیاری تعیین گردید. سپس نیاز آبی ناخالص گیاه گندم در صورت استفاده از آبیاری بارانی محاسبه شده و حجم آب مورد نیاز برای هر دو شیوه آبیاری با یکدیگر مقایسه شد. به منظور تعیین نیاز آبشویی، از منابع تامین آب کشاورزی و خاک مزرعه مورد مطالعه نمونه برداری شد و در محیط آزمایشگاهی هدایت الکتریکی نمونه های آب و عصاره اشباع خاک اندازه گیری گردید. بر اساس املاح محلول بر جا مانده در زمین که منشا آن آب آبیاری است، نیاز آبشویی برای آبیاری سطحی و بارانی محاسبه و با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج نشان داد که راندمان فعلی آبیاری سطحی در مزرعه به دلیل نفوذ عمقی زیاد آب ۴۸ درصد بوده که با در نظر گرفتن مقدار آب برگشتی به آبخوان در مقیاس حوضه این راندمان ۵۵ درصد میباشد. نیاز آبشویی آبیاری بارانی ۱/۵۷ برابر بیشتر از نیاز آبشویی آبیاری سطحی میباشد. مقایسه نیاز ناخالص آبی دو روش آبیاری نشان میدهد که این نیاز در آبیاری سطحی ۱/۱۷برابر بیشتر روش آبیاری بارانی است. بنابراین کاربرد روش آبیاری بارانی در مناطق خشک مانند دشت بیرجند که آب حاوی املاح زیاد است کارایی مطلوب نداشته و با در نظر گرفتن دیدگاه های کلان مدیریت پایدار آب در مقیاس حوضه توصیه میشود با به کارگیری راهکارهای اصلاحی از روش آبیاری سطحی استفاده شود.

چالش آبیاری، نیاز آبشویی، مدیریت آب