بررسی نظریات اندیشمندان فقه در باب قاعده ضمان ید

یکی از مباحث مهم و اساسی در حقوق اسلامی بحث از ضمان و مسئولیت مدنی اشخاص در قبال یکدیگر است. بر این مبنا، آیات و روایات مختلفی در کتاب و سنت نقل شده است. یکی از مهم ترین این روایات، روایت رسول اکرم(ص) است که: «علی الیدمااخذت حتی تودیه» که به موجب آن هرکسی بدون اذن مالک بر مال دیگری تسلط پیدا کند ضامن آن مال محسوب می شود. مقتضای اولیه تصرف یا استیلای بر مال دیگری این است که متصرف و مستولی در مقابل مالک ضامن است. از جمله قواعد فقهی که در این راستا مطرح شده است قاعده «علی الید» یا «ضمان ید» است .اما از آنجا که از این حدیث اثری در معاجم حدیثی و کتب اربعه روایی شیعه نیست، برخی از فقها استناد به این حدیث را مورد تردید قرار داده اند، و از طرف دیگر، بین کسانی هم که به این حدیث استناد کردند در تبیین قلمرو و شمولات این حدیث اختلاف نظرهای گسترده ای وجود دارد.در این مقاله ابتدا با بررسی سند این حدیث، مشکل سندی این روایت را حل کرده و سپس در آرای فقها با استفاده از روش کتابخانه ای به تبیین مفاد و قلمرو این حدیث پرداخته و ارزش واقعی این حدیث را در مباحث ضمان اثبات نماییم.

کلیدواژه ها:

قاعده ، ید ، علی الید ، ضمان