بررسی تطبییقی نقش پیشتازی واندیشه ورزی علامه طباطبایی وسیدقطب درتفسیرموضوعی سوره ای قرآن

تفسیرموضوعی سوره ای قرآن، یکی ازانواع سه گانه تفسیرموضوعی قرآن بامحوریت سوره می باشد.سابقه ۳۵ ساله آموزش وپژوهش آن معرف نوظهوربودن آن است.تلاش های قرآن پژوهان نقشی مهمی درشکل گیری این سبک تفسیری داشته است.براین اساس هدف اصلی پژوهش حاضربررسی نقش پیشتازی علامه طباطبایی وسید قطب دراین سبک تفسیری خواهدبود.تفسیرموضوعی سوره ای قرآن نظریه ای ترکیبی،برآیندومحصول سه جهت گیری قرآنی دانش نظم،دانش تناسبت وخصوصاوحدت موضوعی قرآن بوده است.سه رویکردمذکوردربین اهل تسنن،موجب شکل گیری «تفسیرموضوعی سوره ای قرآن» ، ودرایران باعث ظهور «تفسیرساختاری قرآن» شده است. بدون شک سیدقطب وعلامه طباطبایی نقشی بنیادین وتاریخی درشکل گیری «تفسیرموضوعی سوره ای قرآن» داشته اندوبه مثابه پیشگامان وپیشقدمان آن محسوب می شوند.قرآن پژوهان اهل تسنن متاثرازاندیشه ورزی سید قطب،تفسیر موضوعی سوره ای قرآن راجدی گرفتند.فاصله بیست ساله بین چاپ تفسیرالمیزان وپیشینه آموزش وپژوهش تفسیرموضوعی سوره ای قرآن درجهان اسلام نشان ازدقت،جامعیت،ابتکاروژرف نگری علامه طباطبایی دارد.علامه طباطبایی بیست سال قبل ازشکل گیری تفسیرموضوعی سوره ای قرآن،ابعادوزوایای آن را درتفسیرالمیزان به طور عملی رعایت نموده است.یافته های پژوهش ضرورت «تفسیرموضوعی سوره ای درایران براساس اندیشه ورزی علامه طباطبایی دردوحوزه آموزش وپژوهش» را امری لازم دانسته است.پژوهش نشان از اصول ومبانی پنج گانه تفسیرموضوعی سوره ای قرآن شامل سوره به منزله کلیت،هدفمندی سوره،ساختار سوره ،وحدت (انسجام و پیوستگی) سوره وتناسب آیات سوره داشته است.علامه طباطبایی وسیدقطب به طورمشترک اصول پنجگانه رامدنظرقرارداده اند و البته تمایزاتی دربرخی ازاین اصول نسبت به یکدیگرداشته اند.اصل هدفمندی سوره،به عنوان اساسی ترین ومهم ترین آن اصول محسوب شده وسائراصول متاثرازآن هستند.علامه طباطبائی نخستین مفسرشیعی بوده که درتفسیر المیزان،به هدفمندی سوره هاتوجه کرده است.علامه طباطبایی در مقایسه باسیدقطب دراین خصوص،ازاستدلال،دقت واتقان بیشتری برخورداربوده است.ازنظرسیدقطب،مکی یا مدنی بودن ازنشانه های مهم موضوع شناسی سوره است.درحالی که علامه طباطبایی سعی نموده تااندیشه اصلی یک سوره راشناسائی کند وآن را «غرض» می نامد.درخشندگی وبرجستگی اندیشه ورزی علامه طباطبایی در خصوص بیان غرض سوره های قرآن،درچهاراصل دیگرتفسیرموضوعی سوره ای تجلی یافته واین مهم موجب تمایزپیشگامی علامه طباطبایی درمقایسه باسیدقطب بوده است.علامه طباطبایی نقشی پیشتازانه تری دراین نوعتفسیرداشته وسنگ بنای محکم و مطمئن تری دراین راه استوارنموده است

کلیدواژه ها:

تفسیرموضوعی سوره ای قرآن ، علامه طباطبایی ، تفسیرالمیزان ، سیدقطب ، فی ظلال القرآن