مجتبی برهانی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری در دانشگاه شهاب دانش
محمد حمانی قصبه - عضو هیئت علمی دانشگاه شهاب دانش در قم

آب همواره به عنوان یکی از عناصر اصلی معماری ایرانی- اسلامی مورد توجه معماران و طراحان قرار دارد. یکی از موارد استفاده از آب در بناها باغ ها می باشند. آشنایی با باغ های ساخته شده و شناخت اجزای تشکیل دهنده آن و ویژگی هایآنان، زمینه آگاهی انسان از طبیعت و روابط و تاثیری پذیری از آن را فراهم می آورد. حس آرامش یکی از موارد اثرگذارطبیعت بر انسان است که بسیار مورد اهمیت می باشد. این مقاله در ابتدا به بررسی جایگاه آب، نقش آفرینی و نحوه حضور وجلوه آفرینی آن در معماری ایرانی- اسلامی می پردازد و سپس به وارسی دو نمونه موردی باغ فین کاشان و باغ شاهزاده ماهان کرمان که به عنوان نمودی از تجلی گاه آب در معماری ایرانی اسلامی در این دو باغ می باشد پرداخته می شود. اینپژوهش به روش تحلیلی و توصیفی صورت گرفته تا عوامل و مولفه های موثر بر آرامش و روان انسان در این دو باغ شناختهشوند. تحلیل این دو باغ نشان می دهد که آب در آنها نقشی بنیادین و کاملا موثر ایفا می کنند به طوری که آب در باغ فینبه صورت زیبایی در شتر گلوی عباسی و شتر گلوی قاجاری و حوض جوش نمود پیدا می کند. البته نحوه آب رسانی در اینباغ و شکل فواره ها و سرازیر شدن آن و به خصوص آوای آب در هر یک از این حالات جلوه ای خاص را پدیدار می سازد ویادآور پاکی، آبادانی و بهشت تمثیلی می باشد که به نوعی سبب آرامش انسان می شود. در باغ شاهزاده ماهان نیز شیب زمینسبب ایجاد باغی پلکانی شده است و آوای آب در هنگام سرآزیر شدن از این قسمت ها و جوشش فواره در کنار درختان سایهانداز که در فصول مختلف رنگ و زیبایی خاصی به خود می گیرند به هنگام پیاده روی باعث ایجاد احساس شعف و شادمانی والقای آرامش و آسودگی می شوند.

آب ، آرامش، انسان، باغ فین، باغ شاهزاده ماهان