بررسی تاریخی برخی از عناصر ساخت واژی گویش سیستانی

تحولات مداومی که در زبان ها رخ می دهد به­دلیل ماهیت پویای زبان بوده است که در گذر زمان به صورت بسیار کند و تدریجی حاصل شده است. در این راستا، زبان ها و گویش های محلی به­طور معمول کم­تر دستخوش تغییر قرار گرفته اند. گویش سیستانی نیز از جمله گویش هایی به­شمار می آید که دارای برخی ویژگی های آوایی، واجی، نحوی و ساخت واژی منحصربه­فردی است که آن را با زبان فارسی معیار (امروزی) متفاوت ساخته است. پژوهش حاضر، ضمن توصیف پاره ای از عناصر و ویژگی های ساخت واژی گویش سیستانی و مقایسه آن­ها با زبان فارسی باستان، میانه، دری، و زبان اوستا درصدد است تا نشان دهد که کدام عناصر تاریخی ساخت واژی در این گویش همچنان کاربرد دارد و هرکدام از چه دوره ای به ارث رسیده است. داده های زبانی پژوهش، از طریق بررسی کتابخانه ای و همچنین به روش میدانی با ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با گویشوران سیستانی مسن بالای ۶۰ سال گردآوری شده است. سپس، عناصر ساخت واژی به­دست آمده از گویش سیستانی با آنچه از زبان های فارسی باستان، میانه، دری و اوستا موجود است، مقایسه شد. نتایج پژوهش نشان داد که در این گویش پیشوندهای فعلی be-، me-، na-، ma- و شناسه های غیرگذشته، پسوند -ak(a)، ضمایر اشاره نزدیک i و اشاره دور o ، ضمایر شخصی فاعلی me، to، o، mâ ، šmâ و ošo، ضمایر انعکاسی xod و مشترک xâ، عدم کاربرد ضمایر متصل و همچنین وجود خوشه دو همخوانی آغازین مانند: dr، st، fr، در زبان های فارسی باستان، میانه، دری و اوستا ریشه دارند.  

کلیدواژه ها:

Keywords: Sistani Dialect ، Old Persian ، Middle Persian ، Dari Persian ، Morphological elements ، گویش سیستانی ، فارسی باستان ، فارسی میانه ، فارسی دری ، عناصر ساخت واژی.