تاثیر مدیریت اراضی بر تغییرات کربن آلی خاک، توزیع اندازه ذرات و پایداری خاک دانه ها در طول چند توپوسکوئنس، در مناطق نیمه خشک خراسان شمالی

بخش عمده مساحت ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بوده و خاک به طور ذاتی مستعد فرسایش و تخریب پذیری است. شناخت تاثیر مدیریت اراضی و ویژگیهای توپوگرافی بر شاخصهای مهم کیفیت خاک، مانند مقدار کربن آلی خاک و پایداری خاکدانه ها، لازمه استفاده پایدار از این اراضی میباشد. در این راستا، از اراضی تپهماهوری منطقه سیساب شهرستان بجنورد، ۴ ناحیه با مدیریتهای مرتع قرق، مرتع چرای متوسط، مرتع چرای شدید و اراضی کشاورزی انتخاب و در هر منطقه، از جهت های شمالی و جنوبی شیب و در هر جهت از موقعیتهای قله، شیب پشتی و پنجه شیب، از عمق ۱۵-۰ سانتیمتری خاک، نمونه برداری شد. به طور کلی میزان شن در شیب های جنوبی و میزان سیلت،
کربن آلی خاک و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD (در شیبهای شمالی بیشتر بودند. بیشترین مقدار کربن آلی و MWD در پنجهشیبهای شمالی و کمترین مقدار آنها در شیب پشتی جنوبی بوده است. میزان شن در مرتع چرای شدید و متوسط نسبت به مرتع قرق، به ترتیب ۴۱ و ۳۹ درصد افزایش و میزان رس حدود ۶ درصد کاهش یافته است. کاهش میزان کربن ورودی به اکوسیستم در نتیجه برداشت محصول و چرای دام، همچنین، به هم خوردن خاک و تسریع اکسیداسیون ماده آلی، موجب کاهش معنی دار مقدار کربن آلی خاک از ۶/۹ گرم بر کیلوگرم در مرتع قرق به ۴/۶ ،۲/۸ و ۱/۹ گرم بر کیلوگرم به ترتیب در اراضی کشاورزی، مرتع چرای شدید و متوسط شده است. MWD نیز به میزان ۵۵ درصد در
اراضی کشاورزی، ۳۵ درصد در مرتع چرای شدید و ۱۷ درصد در مرتع چرای متوسط نسبت به مرتع  قرق به طور معنیداری کاهش یافته است. بر خلاف وجود رابطه قوی میان کربن آلی خاک و MWD در ۲ همه مناطق مورد بررسی (۸۱/۰= R ،(در شیبهای شمالی پایداری خاکدانه ها بیشتر متاثر از کربن آلیو در شیبهای جنوبی نقش کربنات کلسیم پررنگتر است.

کلیدواژه ها:

قرق ، جهت شیب ، موقعیت شیب ، ماده آلی خاک ، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها