تاریخ کلام امامیه در ماوراء النهر تا قرن پنجم هجری

تاریخ کلام امامیه از مباحثی است که نیازمند مطالعات جدی و پژوهش های روشمند است. در طول تاریخ تشیع برخی مناطق جغرافیایی که محل تجمع توده های شیعی بوده، زمینه تشکیل حوزه های علمی قدرتمند و تاثیرگذاری را فراهم آورده است. در این میان، راجع به حوزه ماوراء النهر (بخشی از آسیای میانه)، که مناطق گسترده ای را نیز در بر دارد، هنوز بررسی جامعی نشده است. از جمله مطالب ضروری درباره این منطقه جغرافیایی، شخصیت های برجسته کلامی و نیز گونه شناسی آثار ایشان، ردیابی جریان های فکری راه یافته از مکاتب دیگر به این حوزه و نحوه تعامل ایشان با دیگر مکاتب کلامی و در پایان علل رکود و از بین رفتن این مدرسه کلامی است، که در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی درباره آن سخن گفته ایم. حوزه ماوراء النهر از سه جریان فکری مدرسه کوفه، قم و بغداد اثرپذیری داشته و بیشترین اثرپذیری آن از جریان فکری مکتب قم بوده است، با این تفاوت که مشایخ ماوراء النهر همانند مشایخ مکتب قم نبوده و نقل روایت از گروه متهمان به غلوی را که مامون در حدیث بودند، جایز می دانستند.

کلیدواژه ها:

تاریخ کلام ، ماوراء النهر ، جریان های کلامی ، متکلمان ، علل رکود