علی آقانوری - دانشیار گروه تاریخ تشیع اثناعشری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
محسن والی زاده - دانشجوی دکتری تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

دوره فاطمیان از دوره های برجسته تاریخ اسلام است که با توجه به گستره زمانی و وسعت قلمرو حکومتی سزاوار تحقیقات جدی و جدید است. حکومت دویست ساله شان بر مصر و تاثیرگذاری شان بر تمدن اسلامی به خودی خود کافی است که آنها را شایسته چنین امعان نظری کند. تحقیق حاضر با هدف شناخت اقدامات عملی فاطمیان مصر در راستای کمک به ایجاد تمدن اسلامی انجام شده است. بدین منظور اقدامات عملی خلفای فاطمی، که از مظاهر تمدن ساز محسوب می شود، نظیر مناسبات ایشان با قدرت های همجوار، ساخت و ایجاد مراکز علمی و کتاب خانه ها، تشکیل کرسی های علمی در قالب دارالحکمه ها و دارالعلم ها و فعالیت های دیگر نظیر ترجمه و تالیف کتب بررسی شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی با استناد به منابع تاریخی و دست اول بر این نکته نیز تاکید می کند که فاطمیان در دوره حکومت بر مصر توانستند به دلیل اقتضائات سیاسی اجتماعی در جهت آرمان های آزادی خواهانه شان و در راستای کمک به تمدن سازی مسلمانان سیاست تسامح گرایانه ای را در پیش بگیرند. اتخاذ این رویکرد و سیاست تساهل و تسامح در برابر ادیان و مذاهب دیگر به میزان چشمگیری در شکل گیری تمدن اسلامی قرون سوم و چهارم، که از آن به دوران طلایی تمدن اسلامی یاد می شود، تاثیرگذار بوده و چون مناسبات این دولت با دولت های همجوار و هم زمان در این تاثیر گذاری و نقش آنان در شکوفایی فرهنگ و تمدن و رواداری مذهبی تاثیر داشته است، این محور نیز در آغاز نوشتار بررسی می شود.

فاطمیان, تمدن اسلامی, اهل سنت, عباسیان, تساهل و تسامح, رواداری مذهبی, فرهنگ