محمد شکری فومشی - استادیار پژوهشکده ادیان دانشگاه ادیان و مذاهب
سونیا میرزایی - مربی

کیش مانوی که آن را مانی در قرن سوم میلادی در بابل و در عصر امپراتوران ساسانی بنیان نهاد، یکی از دین های رایج در تاریخ دوران میانه چین بود. همه آن چه که تا چندی پیش از این کیش در چین می دانستیم، محدود به مدارکی بود که در آستانه قرن بیستم در تورفان چین کشف شده بود. اما در چند دهه اخیر در استان فوجیان، در جنوب شرقی چین، بقایای دیگری از پیروان این دین کشف شد که جلوه های دیگری از آن را نشان داده است. مقاله حاضر که نخستین نوشته فارسی در این زمینه است، می کوشد در ابتدا نشان دهد که کیش مانوی در چه زمانی به فوجیان وارد شد و چگونه توانست به بقا و گسترش خود در این منطقه ادامه دهد. آنگاه، به مهمترین میراث مانویان در این نقطه از چین می پردازیم. این میراث مشتمل بر معابد، نقش برجسته ها، متون، و اشیاء دیگر هستند. جستار حاضر، بر اساس این مدارک اصیل، نشان می دهد که مانویت چینی چگونه خود را در دوره های دشوار تفتیش عقاید زیر پوست آیین های دیگر جای داد و با جذب عناصر متنوعی از آیین های بودایی و دائویی خود را در بطن مذهب مردم چین حفظ کرد.

مانویت چینی, چین, فوجیان, مدارک نویافته مانوی