اختیار انسان از منظر فخر رازی و محمدحسین طباطبایی
- سال انتشار: 1398
- محل انتشار: دوفصلنامه پژوهشنامه امامیه، دوره: 5، شماره: 10
- کد COI اختصاصی: JR_IMAMIYA-5-10_007
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 601
نویسندگان
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
دانشیار گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
چکیده
جبر و اختیار از مسائل اختلافی میان متکلمان و فلاسفه است که هر یک برای آن راه حلی مطرح کرده اند. فخر رازی به پیروی از مکتب اشعری، نظریه کسب را می پذیرد ولی آن را به نحوی تفسیر می کند که به نظریه اختیار بسیار نزدیک است و حتی نظریه اختیار را در قالب عبارت «لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین» به صراحت بیان می کند. از طرف دیگر، انسان را «مضطر فی صوره المختار» می داند که در ظاهر نفی اختیار است. فخر رازی به دلیل تفکیک نکردن میان رابطه خداوند با مخلوقات، رابطه نفس با وصف اختیار و رابطه آدمی با افعال خود، در تبیین و تحلیل مسئله اختیار دچار تشتت آرا است و سخنان وی در ظاهر تعارض و تناقض دارد، ولی در نهایت به نظریه اختیار می رسد. طباطبایی دیدگاه اختیار را برمی گزیند و با پذیرش اصل علیت، مراتب هستی و مراتب فاعلیت، هم انسان را فاعل افعالش می داند و هم فاعلیت خداوند را با فاعلیت انسان در تعارض نمی بیند. وی با انفکاک میان رابطه خداوند متعال با مخلوقات، رابطه نفس با وصف اختیار و رابطه آدمی با افعال خود، مسئله اختیار را تحلیل می کند. او معتقد است وقوع هر فعل اختیاری منوط به سه اصل مهم و اساسی است: ۱. رابطه طولی فاعلیت الاهی با فاعلیت انسان؛ ۲. علت ناقصه دانستن اراده انسان؛ ۳. واجب بودن وقوع فعل در مقایسه با اراده الاهی و ممکن بودن آن در مقایسه با اراده انسانی که همان اختیار است.کلیدواژه ها
اختیار, اراده, فخر رازی, طباطبایی, نظریه کسب, فاعلیتاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.