اسماعیل اسماعیلی شریف - دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مجید معارف - استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سید محمد علی ایازی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

در این مقاله رویکرد تفسیری واحدی نیشابوری (م.۴۶۸ ق.) مفسر شافعی در تفسیر البسیط و شیخ طوسی (م. ۴۶۰ ق.) مفسر شیعه در تفسیر التبیان به تفسیر به رای بررسی می شود. این دو تن، از مفسران قرن پنجم و تقریبا همزمان هستند. واحدی در این شیوه، آیات را بر اساس لغت، وجوه دلالت آن و علوم قرآنی تفسیر می کند. هم چنین در تفسیر اجتهادی خود به جمع بین تفسیر به رای و تفسیر اثری می پردازد. وی در صورت تعارض، اولویت را به تفسیر اثری می دهد و یافته های تفسیر به رای را بر اساس مستندات تفسیر اثری توجیه می کند. شیخ طوسی از روایات تفسیری چهار گونه استفاده می­کند: استفاده تفسیری، تبیین معانی واژه­ها، تبیین اعراب آیات، استفاده کلامی. اجتهاد طوسی در این میان، جمع بین اقوال و روایات تفسیری به شیوه نقد برخی از آنها بر اساس روایات و تایید یا تقویت بعضی دیگر است. شباهت­ها و تفاوت این دو رویکرد در مقاله تبیین شده است.

work-based interpretation, opinion-based interpretation, Ijtihadi interpretation, Al-Basit (book), Neyshabouri Vahedi, Sheikh Tusi, Tibyan (book), Fifth century commentators, Interpretive approaches., تفسیر اثری؛ تفسیر به رای؛ تفسیر اجتهادی؛ تفسیر البسیط؛ واحدی نیشابوری؛ شیخ طوسی؛ تفسیر التبیان؛ رویکردهای تفسیری.