اسما عیدی - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
فاطمه کاظمیه - استادیار گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

آب گنجینه مشترک انسانهاست که باید به نسلهای بعدی سپرده شود. متاسفانه در چند سال گذشته در نتیجه فعالیتهای بشری، این منبع با ارزش بهرغم محدودیت منابع آن متحمل خسارتهای جبران ناپذیری شده و کمیت و کیفیت آن در بسیاری از جوامع، منجمله ایران به شدت تنزل یافته است. در حال حاضر بحران آب، چالشی بر سر راه فرایند توسعه کشور است. از بین رفتن تالاب ها و بهم خوردن اکوسیستم های آبی و طبیعی با ارزشهای بی بدیل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و گردشگری و به تبع آن بروز پدیده هایی نظیر هجوم ریزگردها و تهدید سلامت و محیط زیست از مهمترین اثرات بحران آب است. البته اثرات بحران آب در مناطق شهری و روستایی متفاوت بوده و تاثیرات آن بر جوامع روستایی بسیار شدیدتر است که به دلیل تاثیر مستقیم محدودیت آب بر کشاورزی، این تاثیرات اغلب متوجه منابع درآمدی روستاییان است. بررسیها نشان میدهد در ۴۰ سال گذشته ۳۲ هزار روستا و آبادی در کشور تخلیه شده اند. تعداد روستاهای کشور از حدود ۹۲ هزار روستا در سال ۱۳۵۵ به ۶۰ هزار روستا در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است یکی از دلایل اصلی و مهم تخلیه روستاها در کشور محدودیت آب و از دست رفتن شغل های کشاورزی و شغلهای وابسته به آن می باشد. کاهش تولید در بخش موادغذایی و به خطر افتادن امنیت غذایی، حاشیه نشینی گسترده و ناامنی در منطقه خالی شده و کاهش امنیت کشور، به ویژه در مناطق مرزی تنها بخشی از اثرات تخلیه ی روستاهاست. هدف از این مطالعه تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و نقش آن در ناپایداری مناطق روستایی بود که با استفاده از مطالعات اسنادی به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که خشکسالی و بحران آب نیز به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده های طبیعی به مدد دانش، آگاهی، برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیشبینی و کنترل می باشد و خسارت های ناشی از آن را میتوان به حداقل رساند در انتها نیز رهنمودهای لازم جهت بهبود وضعیت کنونی و استفادهی بهینه از منابع آب ارائه گردید.

محدودیت منابع آب، سکونتگاه های روستایی، توسعه پایدار