احمد نوحه گر - استاد، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران
محمد کاظمی - دانشجوی دکتری آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان
سید جواد احمدی - دانشیار، پژوهشکده چرخه سوخت سازمان انرژی اتمی
حمید غلامی - استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان
رسول مهدوی - استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

کارایی روش منشایابی با ردیاب­ ها یا انگشت­ نگاری به ­عنوان روشی موفق و موثر برای تعیین منابع رسوبات به اثبات رسیده است. اولین و مهم­ترین مرحله روش منشایابی رسوب، انتخاب ترکیب مناسبی از ردیاب است که قادر به جداسازی منابع رسوب باشند .وجود داده­ های پرت بر انتخاب ترکیب مناسبی از ردیاب­ ها اثر گذاشته، ممکن است مانع انتخاب متغیرهای مهم (ردیاب­ های موثر) شده و توان جداسازی یا درصد طبقه­ بندی صحیح را کاهش دهد. بنابراین داده­ های یادشده باید شناسایی و در صورت وجود شواهد کافی دال بر پرت بودن، نسبت به تصحیح یا حذف آن­ ها اقدام شود. در مطالعه حاضر هدف شناسایی داده­ های پرت در بین مجموعه ردیاب­ های اندازه­ گیری شده در حوزه آبخیز تنگ­ بستانک، برای تشخیص بهترین ترکیب ردیاب­ ها بود. بر این اساس از روش­ های تک­ متغیره شناسایی داده های پرت همچون آزمون گراب، آزمون گوس، آزمون دیکسون، نمودار جعبه­ ای، میانه به اضافه یا منهای میانه انحراف­ های تمام داده­ ها از میانه و میانگین به اضافه و منهای سه برابر انحراف از معیار داده­ ها و نیز از روش­ های چندمتغیره شناسایی داده­ های پرت همچون تحلیل مولفه­ های اصلی، فاصله ماهالانوبیس، مربع فاصله ماهالانوبیس، نمودار چندک مربع فاصله ماهالانوبیس به ­روی درجه آزادی در برابر توزیع مربع کای، نمودارهای جعبه ­ای مربع فاصله ماهالانوبیس استفاده شد. در مجموع داده­ای پرت شناخته شد که دست­کم نیمی از روش­ های مذکور به پرت بودن آن اذعان داشته باشند. نتایج نشان داد روش میانه به اضافه و منهای میانه انحراف­ های تمام داده­ ها از میانه تعداد بیشتری از داده­ ها را به­ عنوان داده پرت معرفی می­ کند و همچنین روش ­های چندمتغیره اشتراک کمتری در تشخیص داده­ های پرت با یکدیگر دارند. آزمون­ های تک­ متغیره اجماع بهتری نسبت به شناسایی و معرفی داده­ های پرت دارند. برای استفاده از روش­ های تک­ متغیره برای شناسایی داده­ های پرت روش­ های میانه به اضافه یا منهای میانه انحراف­ های تمام داده­ ها از میانه، نمودار جعبه­ ای و آزمون دیکسون به­ ترتیب حساسیت آن­ ها پیشنهاد می­ شود. همچنین نتایج نشان داد، بیشینه اجماع روش­ های به­ کار رفته برای روش­ های تک­ متغیره چهار و برای روش­ های چندمتغیره دو مورد هست و در کل اجماع نیمی از روش­ ها برای پرت بودن داده­ ها مشاهده نشد.

آنالیز مولفه های اصلی, انگشت نگاری, ردیاب, فاصله ماهالانوبیس, گراب