کاهش جریان و تلفات نیترات با زهکشی کنترل شده در نواحی خشک و نیمه خشک ایران

     اقداماتی که در راستای مدیریت سطح ایستابی به منظور کاهش حجم زه­آب­ها و تلفات نیترات طی دهه اخیر انجام شده است، منجر به تضمین پایداری سیستم­های آبیاری و زهکشی و نیز حفاظت اکوسیستم­ها گردیده است. در این پژوهش دو روش مدیریت سطح ایستابی شامل زهکشی زیرزمینی آزاد و زهکشی کنترل شده در سطح ۴۱/۶۳ هکتار در مزارع کشت و صنعت نیشکر امام خمینی (ره) واقع در استان خوزستان، به کار برده شد. تیمار­های مورد آزمایش شامل یک تیمار زهکشی آزاد (FD)، و دو تیمار زهکشی کنترل شده با کنترل سطح ایستابی در اعماق ۹۰ سانتی­متری (CD۹۰) و ۷۰ سانتی­متری از سطح خاک (CD۷۰) بود. حجم زه­آب خروجی از زهکش­ها، غلظت ازت نیتراتی، عمق سطح ایستابی و میزان مصرف آب آبیاری در طول دوره مطالعه اندازه­گیری شد. با اجرای زهکشی کنترل شده، میزان کل جریان خروجی زهکشی تیمار­های CD۷۰و CD۹۰ به ترتیب به میزان ۴۸/۶۲ و ۹۸/۴۸ درصد در مقایسه با تیمار زهکشی آزاد کاهش یافت،کل میزان تلفات ازت نیتراتی در جریان خروجی از زهکش­ها در تیمار­های CD۷۰ و CD۹۰ به ترتیب به میزان ۴۳/۵۸ و ۲۵/۴۷ درصد نسبت به زهکشی آزاد کمتر بود، کل آب مصرفی در مزارع کنترل شده  CD۷۰وCD۹۰ به ترتیب به میزان ۶۴/۲۵ و ۶۷/۲۷ و درصد نسبت به مزرعه با زهکشی آزاد کاهش نشان داد. نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که کاربرد زهکشی کنترل شده در مقیاس بزرگ منجر به کاهش قابل ملاحظه­ای در حجم زه­آب و تلفات مواد مغذی در نواحی خشک و نیمه خشک ایران می­گردد که افزایش منافع اقتصادی و محیط زیستی فراوانی در مقایسه با سیستم­های غیر مدیریت شده در پی خواهد داشت.    

کلیدواژه ها:

زهکشی کنترل شده ، حجم زه­آب ، تلفات ازت نیتراتی ، مدیریت سطح ایستابی