از حماسه به رمانس گونه شناسی داستان عشقی-قهرمانی بر پایه بهرام نامه ها

داستان عشقی-قهرمانی یکی از انواع ادبی فارسی است که از جهاتی با داستان پهلوانی و از جهاتی با داستان عاشقانه مشابهت­هایی دارد، اما تفاوت­هایی که در این میان هست، باعث تمایز آن با این دو نوع مشابه می­شود. در ادبیات غرب از دو نوع داستان عاشقانه و داستان عشقی-قهرمانی، با عنوان مشترک «رمانس» (داستان عشقی) یاد می­شود. «بهرام­نامه»­ها را که روایت­گر داستان زندگی بهرام گورند، از مصادیق نوع ادبی رمانس در ادبیات فارسی دانسته­اند. در این میان، بعضی این منظومه­ها را در زمره داستان­های عاشقانه محسوب کرده­اند. هدف این مقاله اثبات «عشقی-قهرمانی» بودن این داستان و نیز شناخت ساختار روایی نوع ادبی «داستان عشقی-قهرمانی» و یافتن وجوه تشابه و تمایز آن با دو نوع مشابه است. برای این منظور از ریخت­شناسی، که یکی از ابزارهای دانش گونه­شناسی در شناخت انواع ادبی روایی است، بهره گرفته­شده­است. در این مقاله ابتدا با ریخت­شناسی پنج بهرام­نامه مشهور و موجود ادبیات فارسی (هفت­پیکر نظامی، هشت­بهشت امیرخسرو، هفت­اختر عبدی­بیک شیرازی، بهرام­نامه روح­الامین شهرستانی و هفت­منظر هاتفی) خویشکاری­ها، شخصیت­ها و الگوهای روایی این داستان، به­عنوان یکی از مصادیق داستان عشقی-قهرمانی شناسایی شده­اند و در پایان بر همین اساس، وجوه تشابه و تمایز داستان عشقی-قهرمانی با داستان پهلوانی و داستان عاشقانه بیان­شده­است.

کلیدواژه ها:

رمانس ، داستان عشقی-قهرمانی ، داستان پهلوانی ، داستان عاشقانه ، بهرام نامه ، گونه شناسی