ایران در دوران باستان متاخر، بررسی شکل گیری یک مفهوم در تاریخ نگاری ایران

این مقاله به پرسش درباره نسبت میان تاریخ ایران و دوران باستان متاخر می پردازد، مفهومی که چند دهه است در تاریخ نگاری غرب، در حوزه مطالعاتی روم و بیزانس، مطرح و متداول شده، اما هنوز جایگاهی در تاریخ نگاری ایران نیافته است. از این رو، در گام نخست، پس از بررسی نظر چند پژوهشگر این حوزه، به بحث درباره دوره بندی در تاریخ ایران می پردازیم. سپس، برای این که بتوانیم نظر دقیق تری درباره نسبت مذکور بیان کنیم، مسئله را از منظرهای تاریخی، ساختار سیاسی اداری، دینی، فرهنگی، و اقتصادی بررسی خواهیم کرد. روش تحقیق این مقاله بررسی محتوایی و تطبیقی متون و نظریه ها است و منابع آن به دو دسته درجه اول شامل متون تاریخی، و درجه دوم یعنی پژوهش های معاصر تقسیم می شود. در پایان، تاکید ما بر موضوع تداوم، به ویژه در حوزه فرهنگ، بوده و پیشنهادمان این است که بازه زمانی «ایران در دوران باستان متاخر» از آغاز ساسانیان تا پایان دوره اول عباسیان و برآمدن سلجوقیان در نظر گرفته شود، یعنی از سده سوم تا پایان دهم میلادی، تاریخی که دوران باستان متاخر غربیان را در نیز بر می گیرد. همچنین از دستاورد های این تحقیق می تواند طرح پیشنهادهایی برای دوره شناسی تاریخ هنر و معماری ایران باشد.

کلیدواژه ها:

کلید واژه ها: باستان متاخر ، ایران ، بیزانس ، ساسانیان ، متقدم اسلامی