شکل گیری عرفان و تصوف و ارتباط آن با شعر و نثر تعلیمی

تصوف و عرفان بر ادبیات ایران در طول چندین قرن سایه افکنده است وادبیات وسیع قابل ملاحظه ای در انواع تعلیمی ، تمثیلی و تغزلی در تمام السنه مهم اقوام اسلامی به وجود آورده است تا جایی که شناخت ادبیات فارسی بدون توجه به جنبه های عرفانی، کاری دشوار و دیریاب است. برای شناخت این نوع ادبیات لاجرم باید پدید آورندگان آن یعنی صوفیه و عرفا را شناخت. در ایران به دلیل ارتباط تنگاتنگ ادبیات فارسی با تصوف, از دیرباز ضرورت چنین کند و کاوی بشدت احساس شده است. لیکن با وجود مقالات, کتابها و تک نگاری های فراوانی که در این زمینه عرضه شده, آثار جامع تحقیقی و انتقادی, کمتر به وجود آمده است و این نیاز, چه در زمینه تاریخ تصوف و چه در عرصه فکری آن, همچنان احساس می شود .در این مقاله سعی شده است با اتکا به منابع کتابخانه ای به روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تاریخی نحوه شکل گیری ونیز تاثیر متقابل تصوف و عرفان با نثر و شعر تعلیمی تبیین و تحلیل گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که تصوف به عنوان جنبش اجتماعی و فکری ادبیات ایران را هم از لحاظ مفهوم و درون مایه و هم از نظر شکل وصورت دگرگون نموده است. وهم اینکه صوفیان باعث اعتلای غزل و قصیده شدند. و می توان دید که ادبیات بویژه از نوع تعلیمی آن به عنوان یک رسانه جمعی با ایجاد تغییر در افکار و اذهان، هرچه بیشتر به حیات و زندگی تصوف کمک نموده و خود نیز حیات تازه ای می یابد.

کلیدواژه ها:

تصوف ، صوفیه ، ادبیات عرفانی ، نثر صوفیانه ، شعر صوفیانه