مریم مختاری - دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
بهروز رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

در سال های اخیر، جامعه شناسان در مواجهه با بحران آب، به رفتار مصرفی مربوط به آن به عنوان موضوعی جامعه شناختی توجه کرده اند؛ زیرا رفتار مصرفی، پدیده ای جمعی است که می تواند در ارتباط با سایر پدیده های اجتماعی دیگر رخ دهد؛ بنابراین، هدف پژوهش حاضر، مطالعه جامعه شناختی رابطه دین داری و آگاهی از تکالیف شهروندی با رفتار مصرف آب بود. در مبانی نظری از نظریه کایزر برای رفتار مصرف آب، از نظریه ماکس وبر و آموزه های قرآن برای دین داری و از نظریه حقوق شهروندی مارشال برای تکالیف شهروندی استفاده شده است. جامعه آماری آن، همه زنان متاهل شهر اصفهان و روش پژوهش، پیمایش است. نمونه آماری براساس جدول لین، ۴۰۰ نفر برآورد شد که داده های لازم به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای و با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته و استاندارد به دست آمد. میزان کودر ریچاردسون برای رفتار مصرف آب، ۷۱۰/۰ و میزان آلفای کرونباخ برای دین داری و آگاهی از تکالیف شهروندی به ترتیب، ۸۲۲/۰ و ۸۱۴/۰ به دست آمد که نشان دهنده پایایی پذیرفتنی پرسش نامه است. نتایج این پژوهش نشان داد به طور میانگین، ۷/۲۶ درصد پاسخگویان، بالای ۵۰ سال؛ ۴/۵۹ درصد، دارای تحصیلات دیپلم و کمتر از آن؛ ۳/۶۸ درصد، شاغل و ۲/۲۶ درصد، ساکن منطقه ۶ هستند. همچنین، نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد دین داری با ضریب همبستگی ۰۰۹/۰ با شدت بسیار کم، آگاهی از تکالیف شهروندی با ضریب همبستگی ۴۰/۰ با شدت نسبتا متوسط، سن با همبستگی ۲۷۰/۰- با شدت نسبتا ضعیف و مناطق مسکونی با مقدار ۵۳/۵ واریانس بر رفتار مصرف آب تاثیرگذار است. علاوه بر این، نتایج آزمون رگرسیون نشان داد از بین متغیرهای مستقل، متغیر آگاهی از تکالیف شهروندی با مقدار ضریب بتا استاندارد ۳۵/۰، تبیین کنندگی بیشتری نسبت به دین داری (۰۴/۰) برای رفتار مصرف آب دارد. با توجه به نتایج باید گفت عوامل فرهنگی همچون دین داری و آگاهی از تکالیف شهروندی، به عنوان دو عنصر متفاوت (سنتی و مدرن) تشکیل دهنده نگرش افراد بر رفتار مصرف آب تاثیرگذار است. این نتایج درباره زنان متاهل شهر اصفهان، به علت داشتن نقش تربیتی، بسیار مهم تر است؛ زیرا آنها هم از فرهنگ دینی متاثرند و هم از فرهنگ شهروندی.

رفتار مصرف, آب, آگاهی از تکالیف شهروندی