رویا قربانی - دانشجوی دکتری، زیست شناسی فیزیولوژی گیاهی، دانشگاه تبریز
علی موافقی - استاد گروه زیست شناسی دانشگاه تبریز
علی گنجعلی - دانشیار گروه زیست شناسی و پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد
جعفر نباتی - استادیار گروه بقولات، پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد

خشکی از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد. استفاده از نانو ذرات می تواند به عنوان راه کاری در تعدیل اثرات تنش خشکی موثر واقع شود. در همین راستا، تاثیر محلول پاشی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در شرایط تنش خشکی روی نخود به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه در دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۶ مورد بررسی قرار گرفت. سطوح مختلف تنش خشکی شامل ۴۰، ۶۰ و ۹۰ (به عنوان شاهد) درصد ظرفیت زراعی و محلول پاشی نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم در پنج سطح صفر، ۵، ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی گرم در لیتر بود. افزایش غلظت نانوذره دی اکسید تیتانیوم تا ۲۰ میلی گرم در لیتر در هر سه سطح تنش خشکی، موجب افزایش شاخص کلروفیل، هدایت روزنه ای، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک کل اندام هوایی، مجموع طول ریشه، متوسط قطر ریشه، سطح ریشه و حجم ریشه نخود شد و با افزایش بیشتر غلظت نانو ذرات این ویژگی ها روند کاهشی نشان دادند. در سطوح تنش خشکی مصرف نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم سبب افزایش مقدار پتانسیل اسمزی برگ در مقایسه با ۹۰ درصد ظرفیت زراعی شد. در سه سطح ۴۰، ۶۰ و ۹۰ درصد ظرفیت زراعی با افزایش غلظت نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم از تیمار شاهد به ۲۰ میلی گرم در لیتر به ترتیب ۴۶، ۲۷ و ۶۸ درصد وزن خشک کل اندام هوایی و ۲۳، ۴۹ و ۵۴ درصد وزن خشک ریشه افزایش یافت. به طورکلی نتایج نشان داد که در شرایط تنش خشکی، کاربرد نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم با غلظت ۲۰ میلی گرم در لیتر می تواند اثرات منفی ناشی از تنش خشکی در گیاه نخود به صورت چشمگیری کاهش دهد.

ریشه, سطح برگ, ظرفیت زراعی, شاخص کلروفیل, هدایت روزنه ای