بازشناسی ویژگیهای شهر ایرانی در دوره ساسانیان و بررسی وضعیت شهرسازی و شهرنشینی آن

دوره ساسانیان یکی از دوره های شکوفایی همه جانبه شهرسازی و توسعه زندگی شهری در ایران بوده است. ساسانیان در ساخت شهرهای خود ابتدا با تاثیرپذیری از شهرسازی دوره اشکانی به تکمیل دومین شیوه مدون ایرانی پرداخته و با روی کار آمدن شاپور اول، با توجه به افزایش امنیت در مرزها و ثبات سیاسی در کشور، با اقتباس از شهرسازی رومی یا یونانی اقدام به ساخت شهرهایی با پلان هیپودامیک مانند بیشاپور در فارس، جندی شاپور و ایوان کرخه در خوزستان، دره شهر و سیراف کرده اند. با توجه به اهمیت این دوره به عنوان یکی از زمینه سازهای اصلی میراث فرهنگی ایران، این پژوهش با هدف بررسی وضعیت و عوامل موثر بر شهرنشینی و شهرسازی دوره ساسانیان و همچنین تحلیل ساختار فرمی شهرها در جهت بازشناسی شیوه شهرسازی این دوره انجام شده و بدین منظور از روش مطالعات اسنادی و کتابخانهای و همچنین روش تحلیل محتوا و بررسی و تحلیل مطالب مرتبط استفاده نموده است. ساخت و سازمان فضایی شهرهای ایرانی در دوره ساسانی اکثراشطرنجی ، تا حد زیادی متاثر از وضع طبیعی زمین و بر مبنای باورهای دینی و متاثر از مقوله جهانبینی دارای چهاردروازه در چهار جهت جغرافیایی ساخته شده است که در این میان میتوان به تاثیر عوامل متعددی مانند عوامل مذهبی و دینی، اقتصادی و تجاری، سیاسی، نظامی و ... در ساخت و شکوفایی شهرهای این دوره اشاره کرد. در این دوره با توجه به گسترش شهرنشینی و وسیع بودن قلمرو امپراطوری و نیز لزوم اداره مناسب آن، موجب ایجاد برنامه ریزی های منظم، سنجیده و دقیقی در سطح شهر و سطح منطقه گردید که از نمونه های منحصر به فرد آن میتوان به سیستم گردش و کنترل آب در معبد آناهیتا در شهر بیشاپور و سیستم فاضلاب و آبرسانی شهر جندی شاپور وکانالهای آبرسانی و سازه های هیدرولیکی شوشوتر به عنوان سیستم پیشرفته شهر در آن دوران که بخشهایی از این سیستم آبیاری هنوز هم با گذشت قرنها به کار خود ادامه داده است، اشاره کرد.

کلیدواژه ها:

تاریخ شهر ، شهر ساسانی ، ساسانیان ، سازمان فضایی ، شهرسازی