وحید رحمتی نیا - فارغ التحصیل دانشگاه تبریز
داوود مختاری - استاد دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، ایران

سرزمین ایران به دلیل موقعیت سیاسی و جغرافیایی خاص خود، در طول تاریخ همواره شاهد بلایای طبیعی و غیرطبیعی بسیاری بوده است. ازاین رو جایگاه نظری و عملی پدافند غیرعامل در مواجهه با بحران ها در این گستره بسیار اهمیت دارد. منطقه مورد مطالعه در پژوهش حاضر در محدوده چهار استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل هست مساحت کل محدوده مورد مطالعه بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۸۶ چیزی در حدود ۲km ۸۸/ ۱۲۸۲۱۶ است که این مساحت حدود % ۷۴/۷ از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد. مکان یابی مراکز نظامی درصورتی که بر اساس مطالعات مکان یابی و آمایش دفاعی انجام گیرد می تواند به صورت طبیعی نقش به سزای در پدافند غیرعامل ایفا نماید. این پژوهش کاربردی و با روش های توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. در این تحقیق، به منظور ارزیابی عوامل موثر بر مکان گزینی مراکز نظامی از منظر پدافند غیرعامل از معیارهای اقلیمی شامل (تعداد روزهای یخبندان، بارانی، برفی، طوفانی و گردوغبار، تعداد روزهای با حداقل دید کمتر از m ۲۰۰۰ و سرعت باد) ژئومورفولوژی -زمین شناسی (شیب، جهت شیب، ارتفاع، سنگ شناسی) دسترسی به مراکز انسان ساخت (فاصله از نقاط شهری، فاصله از سدهای مخزنی) زیرساختی شامل (فاصله از راه­های ارتباطی، فاصله از فرودگاه ها، فاصله از دالان های هوایی) و هیدرولوژیکی (فاصله از آبراهه) استفاده شده است. در ادامه و با استفاده از روش تحلیلی AHP به هریک از پارامترهای موردمطالعه با توجه به اهمیت آن ها در دفاع غیرعامل وزن عددی داده شد برای محاسبه ی وزن شاخص ها و دخالت اهمیت ضریب هر یک از معیارها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice استفاده شد و درنهایت با نمونه سازی آن ها در محیط GIS و همچنین با بهره گیری از روش همپوشانی، کلیه لایه های موثر در دفاع غیرعامل تلفیق شدند درنهایت نتایج حاصله نشان داد که پهنه های بسیار محدود و پراکنده ای از منطقه موردمطالعه شرایط کاملا مناسبی برای ایجاد مراکز نظامی و غیرنظامی از بعد پدافند غیرعامل رادارند.

مکان گزینی, مراکز نظامی شمال غرب, پدافند غیرعامل, GIS