مرتضی کردی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
مجتبی سعادتی - گروه زیست شناسی، دانشکده وپژوهشکده علوم پایه، دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران

پس از هر حادثه هسته­ای مواد پرتوزا در محیط پخش می­شوند که باعث آلودگی محیط زیست، دام ها و محصولات دامی می گردند. این مواد می توانند در چرخه طبیعت از طریق زنجیره غذایی وارد بدن انسان گردند که باید نسبت به رفع آلودگی آن ها اقدام نمود. بدین منظور در این مطالعه ضمن بررسی نحوه انتشار مواد هسته ای و نحوه آلوده شدن حیوانات مزرعه­ای و محصولات دامی، نسبت به بررسی رو­ش­های جلوگیری و یا رفع آلودگی آن ها بعد از حوادث هسته­ای وقوع یافته در جهان، خصوصا حادثه چرنوبیل (۱۹۸۶) و فوکوشیما (۲۰۱۱) اقدام گردید. به دلیل اهمیت سه رادیونوکلوئید رادیوید، رادیوسزیم و رادیواسترانسیوم چرخه آن ها در طبیعت مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه  کیفی و بر اساس بعد زمانی گذشته­نگر  و بر اساس هدف کاربردی می­باشد. نتایج مطالعه نشان می­دهد که حیوانات پس از در معرض قرار گرفتن مواد رادیواکتیو، می­توانند عوارضی همچون نقص سامانه ایمنی، کاهش درجه حرارت بدن، نارسایی­های قلبی، آتروفی جزئی یا نابودی کامل غده تیروئید، تخریب کبد و درنهایت مرگ را بروز دهند. هنگام بروز وقایع هسته­ای ضروری است تا در کوتاه ترین زمان ممکن اقدامات موثری در جهت کاهش انتقال آلودگی­های رادیواکتیو به زنجیره غذایی به اجرا گذاشته شوند. نظارت و بررسی رادیولوژیکی محصولات دامی، ممنوعیت استفاده از مواد غذایی آلوده در تغذیه دام و طیور، و فرآروی مواد خوراکی تهیه شده از فرآورده­های دامی، از جمله روش­های پدافندی هستند که می­توان به منظور کاهش انتقال مواد پرتوزا از محصولات دامی به انسان مورد استفاده قرار گیرند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که با شناخت مسیرهای انتقال رادیونوکلئیدها به حیوانات مزرعه­ای و محصولات آن ها می­توان اقدامات متقابل پدافندی را طراحی کرد که از نظر کارآیی دارای بالاترین درجه از قابلیت اجرایی هستند و می­توان با به کارگیری آن ها در کوتاه ترین زمان، از بیشترین حجم آلودگی جلوگیری نمود.

پدافند غیرعامل, آلودگی های هسته ای, مواد پرتوزا, رادیوید, رادیوسزیم, رادیواسترانسیوم