حمید محمودزاده - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی،دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن شکل آبادی - استادیار خاکشناسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
علی اکبر محبوبی - استاد خاکشناسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
ایمان کیمیایی خلیل آباد - دانشجوی کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

تغییر کاربری اراضی جنگلی عمدتاً با شیب زیاد به باغات در حوزه آبخیز دریاچه زریبار مریوان طی سال های اخیر منجر به بهم‌خوردن تعادل اکولوژیکی و اثرات مخرب بر کمیت و کیفیت کربن آلی خاک گردیده است. هدف از این مطالعه بررسی اثر تغییر کاربری اراضی جنگلی به باغات بر بخش های فیزیکی کربن آلی خاک در حوزه آبخیز دریاچه زریبار می باشد. نمونه برداری از جنگل‌های شیب‌دار با پوشش جنگلی انبوه بلوط در حوزه آبخیز دریاچه زریبار مریوان و اراضی مجاور آنها که 30 سال پیش به باغات انگور دیم تغییر کاربری داده شده اند، از دو عمق 60-0 و 90-60 سانتیمتری خاک انجام و کربن آلی آنها به روش والکلی بلاک تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار کربن موجود در افق های سطحی و زیر سطحی به ترتیب مربوط به ذرات بخش هم‌اندازه شن در کاربری جنگل و ذرات بخش هم‌اندازه رس- سیلت در کاربری باغ می باشند. تغییر کاربری از جنگل به باغ در افق سطحی به ترتیب منجر به کاهش 31% و 16% کربن آلی موجود در بخش شن و سیلت-رس گردیده است. تغییر کاربری در افق زیر‌سطحی منجر به کاهش 26% کربن آلی در بخش ذرات هم‌اندازه شن و افزایش 85% کربن آلی ذرات بخش هم‌اندازه رس-سیلت شده است. بخش‌بندی کربن آلی بر اساس چگالی نشان داد که بیشترین مقدار ماده آلی در بخش های سبک و سنگین در کاربری جنگل موجود بوده و تغییر کاربری باعث کاهشبه ترتیب 77 و 43 درصد در مقدار کربن آلی سبک و سنگین خاک سطحی شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد که تبدیل اراضی منجر به کاهش مقدار نگهداشت کربن در خاک گردیده است.

بخش بندی اندازه‌ایی، چگالی بخش‌بندی، تغییر کاربری، کربن آلی خاک