محمد محمد علی منصوری - دانشجوی دکتری فیزیولوژی جانوری، گروه فیزیولوژی جانوری، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
لطف اله خواجه پور - دانشیار، گروه فیزیولوژی جانوری، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
ملیحه محمدی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی جانوری، گروه فیزیولوژی جانوری، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

هدف: گیاه ریحان (Ocimum basilicum) که دارای خواص ضد اسپاسمی می باشد، در طب سنتی دارویی مناسب برای اسهال و استفراغ معرفی شده است. تحقیق حاضر به منظور تعیین اثر عصاره هیدروالکلی گیاه ریحان بر بافت شناسی کولون و شدت اسهال در موش های صحرایی انجام شد. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی، ۵۶ سر موش صحرایی نر نژاد ویستار ۵±۲۰۰ گرمی به طور تصادفی به هفت گروه مساوی تقسیم شدند. گروه حلال (سرم فیزیولوژی)، گروه دیفنوکسیلات (mg/kg۵)، و پنج گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی ریحان با مقادیر (mg/kg) ۸۰۰ و ۶۰۰ ،۴۰۰، ۲۰۰، ۱۰۰. یک ساعت پس از خوراندن داروها، روغن کرچک به میزان ۲ میلی لیتر به هر حیوان از طریق گاواژ خورانده شد. سپس حیوانات به مدت ۴ ساعت در قفس های جداگانه نگهداری شدند و شاخص های تعداد دفع، درصد کاهش وزن، محتوی آب مدفوع و درصد مهار ثبت گردید. موش ها یک ساعت بعد از مطالعات اسهال، به وسیله اتر آسان کشی شدند و بافت کولون جدا شده از نظر میکروسکوپی ارزیابی شد. داده ها با آزمون ANOVA و سپس آزمون Tukey آنالیز شدند. سطح ۰۵/۰>P معنی دار در نظر گرفته شد. یافته ها: گاواژ دیفنوکسیلات و عصاره به مقدار (mg/kg) ۴۰۰ و ۲۰۰ توانست موجب بهبود اسهال ایجاد شده با روغن کرچک شود. مطالعات بافت شناسی نشان داد که اگرچه تفاوت معنی داری بین گروه های مختلف وجود نداشت، با این حال مقدار (mg/kg) ۸۰۰ عصاره تا حدودی توانست موجب افزایش ضخامت دیواره کولون شود. نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان می دهد، عصاره هیدروالکلی ریحان، ویژگی هایی شبیه به دیفنوکسیلات در کاهش علائم اسموتیک اسهال و حجم آب دفع شده دارد، همچنین به صورت کوتاه مدت می تواند تاثیرات کمی بر ضخامت دیواره کولون داشته باشد.

اسهال, دیفنوکسیلات, عصاره هیدروالکلی ریحان, روغن کرچک, مورفومتری مخاط کولون, موش های صحرایی نر