ابراهیم ریحانی - گروه ریاضی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
فرج اله قاسمی - گروه ریاضی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
زهرا رحیمی - گروه آموزش و پرورش، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

پیشینه و اهداف:از آغاز  قرن حاضر تغییرات شگرفی در آموزش و پرورش و جامعه صورت گرفته است. از این تغییرات می توان به تغییر جامعه صنعتی به جامعه دانش بنیان، تغییر در فناوری اطلاعات و اطلاعات جدید در حوزه های مختلف علمی و تغییر در مشاغل اشاره کرد. در نتیجه آموزش و پرورش با توجه به سطح انتظارات جامعه و برون دادهای آن با کاستی های زیادی مواجه شده است. با توجه به تغییر اهداف نظام های آموزشی و تغییرات در ابعاد زندگی مردم، راهبرد معلم پژوهنده در سال های اخیر مورد توجه اغلب نظام های تربیت معلم قرار گرفته است و به همین دلیل موجب اصلاحاتی در برنامه های تربیت معلم شده است. برنامه درسی تربیت معلم متشکل از مولفه های اهداف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی می باشد که یکی از مولفه های اصلی و مهم، اهداف برنامه درسی است. پژوهش حاضر به تبیین اهداف برنامه درسی مبتنی بر تربیت معلم پژوهنده در دانشگاه فرهنگیان پرداخته است. اهداف در سه حیطه دانش، توانش و نگرش مورد تبیین قرار گرفته است. با توجه به اهداف پژوهش، از روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی استفاده شده است، که از دو مرحله کیفی و کمی تشکیل شده است. در مرحله کیفی از روش پدیدارشناسی تفسیری تدوین ابزار جمع آوری اطلاعات بهره گرفته شده و در مرحله کمی روش توصیفی پیمایشی به کار رفته است. روش ها: در بخش کیفی پژوهش، جامعه پژوهش متخصصان حوزه تربیت معلم می باشند، که از طریق نمونه گیری هدفمند موارد مطلوب نمونه انتخاب گردید و از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شد. اشباع نظری از مصاحبه  با ۱۵ نفر از صاحبنظران حاصل گردید.  در تحلیل متن مصاحبه ها از روش تحلیل محتوای تفسیری استفاده شد. برای اعتباربخشی به داده ها از قابلیت اعتبار، انتقال پذیری، اعتماد و تایید بهره گرفته شد. در مرحله کمی، جامعه پژوهش اعضای هیات علمی واحدهای دانشگاه فرهنگیان می باشند که چهار استان به عنوان نمونه انتخاب گردید. روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای برای انتخاب نمونه به کار رفته و از بین اعضای هیات علمی پردیس ها و مراکز استان ها با استفاده از فرمول کوکران ۲۷۴ نفر انتخاب شدند. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه محقق ساخته استخراج شده از بخش کیفی پژوهش انجام گردید. داده ها از طریق آزمون Tتک نمونه و فریدمن تحلیل شد. یافته ها: در این پژوهش اهداف برنامه درسی در ابعاد دانش، توانش و نگرش مورد تبیین قرار گرفت. نتایج نشان داد که حیطه دانش شامل بازتابی بودن، تفکر نقادانه، تخصص علمی و دانش پژوهش است. حیطه توانش دربرگیرنده توانایی پژوهشگری، نوشتن، خلاقیت، سیستمی عمل کردن و استقلال و خودکارآمدی؛ و حیطه نگرش مشتمل بر علاقه مندی به پژوهش و عدم تعصب و کلیشه ای عمل نکردن است. نتایج کمی تحقیق نیز نشان داد که مولفه­های توجه و دقت نسبت به مسائل تعلیم و تربیت در حیطه دانش؛ توانایی خودارزیابی دانشجویان در حیطه توانش؛ و دوری از تعصب و تفکر سیاه و سفید در حیطه نگرش از بیشترین توجه در نزد اعضای هیات علمی برخوردارند. شواهد حاکی از فاصله اهداف دانشگاه فرهنگیان در سطح اجرایی در ابعاد دانش، توانش و نگرش می باشد. نتیجه گیری: این تحقیق نشان داد اهداف برنامه درسی تربیت معلم در سطح اجرا نیازمند یک اصلاح کلی می باشد و توجه به همه حیطه های اهداف شامل دانش، توانش و نگرش از اهمیت بالایی برخوردار است و نیاز است به طور برابر به همه حیطه ها 

کلید واژه ها: توانایی فضایی, تجسم فضایی, دانش آموزان پایه ی دهم و یازدهم, جنسیت, تجربی و ریاضی