حسین زینل زاده تبریزی - Crop and Horticultural Science Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Ardabil (Moghan), Iran
سعدالله منصوری - Department of Oilseed Crops, Seed and Plant Improvement Institute (SPII), Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

شناسایی ژنوتیپ سازگار به یک منطقه خاص از علاقمندی های ویژه به نژادگران و متخصصان ژنتیک گیاهی است. به منظور شناسایی ژنوتیپ سازگار در لاین های کنجد بر اساس گزینش چند صفتی، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی مغان واقع در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل در سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ اجرا شد. مواد ژنتیکی مورد ارزیابی در این مطالعه شامل ۱۴ لاین برتر از آزمایش های مقدماتی عملکرد در ۳ منطقه در سال ۱۳۹۵ (حاصل از اداره نسل های در حال تفکیک به روش شجره ای) و رقم اولتان به عنوان شاهد بود. تجزیه واریانس مرکب داده های دو سال نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × سال برای تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. تجزیه گرافیکی بایپلات ژنوتیپ های کنجد نشان داد که دو مولفه اول در مجموع ۵۵/۳ درصد تغییرات مربوط به واریانس صفات را توجیه کردند. الگوی چندضلعی کدام-برتر-کجا/چرا بر اساس صفات مختلف ژنوتیپ های کنجد نشان داد که به ترتیب ژنوتیپ های G۳ و G۸ بیشترین مقادیر عملکرد و اجزای عملکرد مانند ارتفاع بوته، تعداد کپسول در بوته و درصد روغن را داشتند. بر اساس بای پلات مقایسه ژنوتیپ ها با ژنوتیپ ایدهآل، شاخص پایداری شوکلا، شاخص برتری و نقشه گرمایی، ژنوتیپهای G۳، G۸ و G۹ که از نظر عملکرد و سایر صفات زراعی نسبت به رقم شاهد اولتان مطلوب تر بودند، به ترتیب بهترین ژنوتیپها از نظر تمامی صفات مورد مطالعه بوده و قابلیت ورود به آزمایش های تحقیقی-ترویجی بهمنظور معرفی به عنوان رقم جدید برای کشت در منطقه مغان را داشتند.  

selection, heat map, genotype × trait biplot, adaptability, sesame, انتخاب, بای پلات ژنوتیپ × صفت, سازگاری, کنجد, نقشه گرمایی