بررسی امکان تولید گیاه هاپلویید نخود (Cicer arietinum L.) به روش کاشت این ویترو

به منظور بررسی پاسخ آندروژنیک ارقام نخود، دو رقم پیروز و کرج ۳۱-۶۰-۱۲، که به ترتیب نماینده ای از تیپ های دسی و کابلی هستند، برای انجام کشت بساک انتخاب شدند. بساک های حاوی میکروسپورهای تک هسته ای منتخب از غنچه های گل تیمار شده در شرایط سرما (۷ تا ۱۰ روز)، در محیط کشت پایه MS حاوی غلظت های متفاوت دو تنظیم کننده رشدی توفوردی (۱، ۲ و ۳ میلی گرم در لیتر) و کینتین (۱/۰، ۲/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر) کشت گردیدند. برای باززایی، از محیط های کشت MS و بلیدز تغییر یافته با ترکیبات مختلف تنظیم کننده های رشد و غلظت متفاوت ساکارز استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر تنظیم کننده های رشدی توفوردی و کینتین در القای کالوس بسیار معنی دار است، و با افزایش غلظت هرکدام از این تنظیم کننده ها میزان القای کالوس به طور معنی داری کاهش یافت. محیط کشت حاوی غلظت های کم هر دو تنظیم کننده رشدی (۱ و ۲/۰ میلی گرم در لیتر به ترتیب برای توفوردی و کینتین) بهترین واکنش القای کالوس را در پی داشت. هم چنین، اثر متقابل ژنوتیپ × غلظت های توفوردی نیز معنی دار شد، به طوری که رقم پیروز نسبت به رقم دیگر، در واکنش به غلظت های متفاوت توفوردی، پاسخ بهتری به القای کالوس از خود نشان داد. تمایز کالوس ها و القای اندام زایی در محیط کشت MS حاوی NAA و BA با سه درصد ساکارز، و جنین زایی در کالوس های حاصل از بساک در محیط کشت بلیدز غنی شده با ۵/۰ میلی گرم در لیتر کینتین و ۱۰ درصد ساکارز اتفاق افتاد. بررسی سیتولوژیک کالوس ها، وجود سلول های هاپلویید و تنوع کروموزومی را به اثبات رساند. بنابراین، بهینه کردن غلظت تنظیم کننده های رشد در محیط کشت القا، و استفاده از محیط های کشت مختلف پایه با غلظت مشخصی از ساکارز، می تواند بهبود باززایی از بساک های نخود را به دنبال داشته باشد. به نظر می رسد تعیین مشخصه کالوس ها از مرحله القا تا باززایی، و نیز تعیین اثر پیش تیمار سرما در آزمایش های بعدی بتواند در بهبود پاسخ به کشت بساک در نخود مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

Callus induction ، Regeneration ، Anther culture ، Chickpea ، Haploid ، القای کالوس ، باززایی ، کشت بساک ، نخود ، هاپلویید