تغییرپذیری برخی از خصوصیات کیفی خاک سطحی در مقیاس زمین نما در اراضی مرتعی اطراف شهرستان سمیرم

بررسی خصوصیات کیفی و پدولوژیکی خاک بر روی اجزای متفاوت اراضی شیب دار مواج، موجبات بهره‎برداری بهتر از خاک در این گونه اراضی را فراهم می‎سازد. علی رغم اهمیت شناخت میزان تغییرپذیری خاک ها در مدیریت بهتر آنها، هیچ گونه مطالعه‎ای در زمینه مقدار تغییرات کیفیت خاک ها در سطح زمین‎نما در کشور ما انجام نشده و عمده بررسی ها خصوصیات پدولوژیکی را شامل گردیده است. این پژوهش با هدف بررسی دقیق میزان تغییرپذیری برخی از ویژگی های کیفیت خاک سطحی در مقیاس زمین نما در اراضی مرتعی اطراف شهرستان سمیرم انجام گرفت. برای نمونه‎برداری از این منطقه یک شبکه منظم مربعی ۱۲×۱۰ نقطه ای با فواصل نقاط ۳۰ متر پیاده و از محل گره‎های این شبکه ۱۲۰ نمونه خاک سطحی از عمق ۱۵-۰ سانتی متر برداشته شد و متغیرهای کربن آلی، فعالیت آنزیم فسفاتاز، تنفس میکروبی، pH وEC در آنها اندازه‎گیری شد. ضخامت افق A و درصد رطوبت حجمی خاک سطحی نیز در محل گره‎های شبکه در صحرا تعیین شد. بررسی ها نشان داد که قسمت های پایین شیب شامل پایه و انتهای شیب حداکثر میزان فعالیت آنزیم فسفاتاز، تنفس میکروبی، ضخامت افق A ، کربن آلی و EC را داراست. در مقابل خاک های واقع بر شانه شیب حداقل ویژگی های فوق را دارا هستند و قله شیب و شیب پشتی تا حدودی تخریب شده و در درجه بعدی قرار می‎گیرند. pH نسبت به سایر پارامترها روند معکوس نشان داد. خاک های مورد بررسی اساسا مشکل شوری نداشته و به نظر می رسد حداکثر EC این خاک ها (dS/m ۰/۷) در قسمت های پایینی شیب برای فعالیت های میکروبی محدودکننده نمی باشد. علت تفاوت بسیار فاحش کیفیت خاک در موقعیت های متفاوت زمین نما بر اساس ویژگی های مورد بررسی را می‎توان به طور عمده به تفاوت در میزان رطوبت موثر دریافتی و سرعت فرسایش و رسوب در این موقعیت ها نسبت داد. هم چنین، تفاوت بسیار فاحش فوق نشان دهنده درجه تخریب بسیار شدید اراضی مورد بررسی می باشد. از آنجایی که انجام مدیریت متفاوت در موقعیت های متفاوت شیب عملا میسر نیست، ضرورت دارد به منظور حفظ و بهبود کیفیت خاک، عملیات حفاظتی و اصلاحی بر اساس بخش با حداکثر تخریب کیفیت خاک تنظیم گردد.

کلیدواژه ها:

Soil landscape ، Summit ، Shoulder ، Backslope ، Footslope ، Toeslope ، Soil quality. ، زمین نما ، قله شیب ، شانه شیب ، شیب پشتی ، پایه شیب ، انتهای شیب ، کیفیت خاک ، تخریب مراتع