نفیسه مهدوی عرب
رحیم عبادی
بیژن حاتمی
خلیل طالبی جهرمی

  به منظور بررسی اثر حشره­کشی برخی از عصاره­های گیاهی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار روی سوسک چهار نقطه­ای حبوبات در آزمایشگاه انجام شد. این عصاره ها از ۲۲ گیاه با سه حلال استون، متانول و هگزان گرفته شدند. آزمایش در شرایط دمایی ۲۵ درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی ۵ ± ۷۰ درصد و دوره نوری ۱۶ ساعت تاریکی و ۸ ساعت روشنایی انجام گرفت. هر واحد آزمایشی شامل یک ظرف پتری مفروش شده با کاغذ صافی بود که به عصاره­ها آغشته شده بود و در هر یک ۲۵ سوسک چهار نقطه­ای حبوبات رها سازی شد. حشرات تلف شده بعد از ۳۶ ساعت شمارش شدند. در این پژوهش بر اساس فرض طرح، عصاره هایی با کمتر از ۵۰ درصد تلفات، از لیست عصاره های مورد آزمایش برای مراحل بعدی حذف گردیدند. به این ترتیب عصاره های متانولی برگ کلپوره ( با ۵۵ درصد تلفات )، هگزانی شیرتیغال (با ۶/۵۴ درصد تلفات)، استونی برگ استبرق (با ۶/۵۳ درصد تلفات)، متانولی شاتره (با ۷/۵۲ درصد تلفات)، متانولی فلفل دلمه (با ۵۰ درصد تلفات ) و استونی آویشن شیرازی ( با۵۰ درصد تلفات ) با بالاترین درصد تلفات در غلظت ۳۰۰ میکرولیتر بر میلی لیتر، در مقایسه با شاهد جهت آزمایش اصلی برگزیده شدند. سپس تاثیر شش عصاره فوق، با پنج غلظت ۱۵۰، ۲۲۴، ۳۳۵، ۵۰۲ و ۷۵۰ میکرولیتر بر میلی لیتر روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات بررسی شدند. این آزمایش نیز در آزمایشگاه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. حشرات تلف شده بعد از ۳۶ ساعت شمارش شدند. در غلظت ۷۵۰ میکرولیتر بر میلی لیتر، عصاره استونی آویشن شیرازی و متانولی شاتره با ۳/۸۸% بالاترین و هگزانی شیر تیغال با ۳/۷۸% پایین ترین درصد تلفات را نشان دادند. در همه تیمارها با افزایش غلظت درصد تلفات افزایش یافت. مقدار LC۵۰ محاسبه شده برای سوسک چهار نقطه ای حبوبات پس از ۳۶ ساعت از تیمار دهی با عصاره­های گیاهی نشان داد که این سوسک در برابر عصاره آویشن شیرازی و شیر تیغال به ترتیب با مقدار LC۵۰ برابر با ۲۷/۱۲۶ و ۰۹/۳۷۰ میکرولیتر بر میلی­لیتر بیشترین و کم ترین حساسیت را نسبت به سایر عصاره­ها از خود نشان داد. از بین غلظت ها و گیاهان آزمایش شده عصاره ۵ گیاه با غلظتی که بالاترین تلفات را روی سوسک چهار نقطه ای حبوبات داشتند جهت آزمایش روی لارو برگخوار چغندر قند در گلخانه استفاده شدند. این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهارتکرار اجرا شد. عصاره استونی برگ استبرق با ۵/۵۷ % بیشترین وآویشن شیرازی با ۵/۲۷ % کمترین تاثیر را نسبت به سایر عصاره­ها روی لارو برگخوار چغندرقند داشتند.

, Botanical insecticide, Plant extracts, , , LC, ., عصاره های گیاهی، حشره کش های گیاهی، سوسک چهار نقطه ای حبوبات، کرم برگخوار چغندر قند، LC